Apus

	Apus
	Scopoli, 1777
	; Przedstawiciel rodzaju – jerzyk blady (A. pallidus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	jerzykowate
Podrodzina	jerzyki
Plemię	Apodini
Rodzaj	Apus
	Typ nomenklatoryczny
	Hirundo apus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Micropus Wolf, 1810; Cypselus Illiger, 1811; Apodium Rafinesque, 1814; Drepanis Rafinesque, 1815; Brachypus Meyer, 1814; Brevipes Palmer, 1836; Caffrapus Roberts, 1922; Colletoptera Roberts, 1922; Epicypselus Roberts, 1922; Tetragonopyga Bannerman, 1932;
Gatunki
	17 gatunków – zobacz opis w tekście
	17 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Apus – rodzaj ptaków z podrodziny jerzyków (Apodinae) w obrębie rodziny jerzykowatych (Apodidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce^[12].

Morfologia

Długość ciała 12–18 cm; masa ciała 22–52 g^[12].

Systematyka

Etymologia

Apus: epitet gatunkowy Hirundo apus Linnaeus, 1758; łac. apus, apodis „jerzyk, rodzaj jaskółki, o której mówi się, że nie ma nóg”, od gr. απους apous, αποδος apodos „ptak typu jaskółki”, od negatywnego przedrostka α- a-; πους pous, ποδος podos „noga”^[13].
Micropus: gr. μικροπους mikropous, μικροποδος mikropodos „mało-stopy”, od μικρος mikros „mały”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[14]. Gatunek typowy: Micropus murarius Wolf, 1810 (= Hirundo apus Linnaeus, 1758).
Cypselus: łac. cypselus „typ jaskółki lub jerzyka”, od gr. κυψελος kupselos „jaskółka”^[15]. Gatunek typowy: Hirundo apus Linnaeus, 1758.
Apodium: rodzaj Apus Scopoli, 1777 (jaskółka), od łac. apus, apodis „jerzyk, rodzaj jaskółki, o której mówi się, że nie ma nóg”, od gr. απους apous, αποδος apodos „ptak typu jaskółki”, od negatywnego przedrostka α- a-; πους pous, ποδος podos „noga”^[16]. Nowa nazwa dla Apus Scopoli, 1777.
Drepanis: gr. δρεπανη drepanē lub δρεπανηις drepanēis „sierp”, od δρεπω drepō „skubać”^[17].
Brachypus: gr. βραχυς brakhus „krótki”; πους pous, ποδος podos „stopa”^[18].
Brevipes: łac. brevis „krótki”; pes, pedis „stopa”, od gr. πους pous, ποδος podos „stop”^[19].
Caffrapus: zbitka wyrazowa nazwy gatunkowej Apus caffer (M.H.C. Lichtenstein, 1823)^[20]. Gatunek typowy: Cypselus caffer M.H.C. Lichtenstein, 1823.
Colletoptera: gr. κολλητος kollētos „sklejony, spojony, dobrze dopasowany”; -πτερος -pteros „-pióry”, od πτερον pteron „pióro”^[21]. Gatunek typowy: Cypselus affinis John Edward Gray.
Epicypselus: gr. επι epi „w kierunku, oprócz”; rodzaj Cypselus Illiger, 1811 (jerzyk)^[22]. Gatunek typowy: Cypselus horus von Heuglin, 1869.
Tetragonopyga: gr. τετραγωνος tetragōnos „kwadrat”, od τετρα- tetra- „cztery-”, od τεσσαρες tessares „cztery”; γωνια gōnia „kąt”; πυγη pugē „kuper”^[23]. Gatunek typowy: Cypselus affinis J.E. Gray, 1830.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[24]:

Apus acuticauda (Jerdon, 1864) – jerzyk ostrosterny
Apus cooki (Harington, 1913) – jerzyk czarnogrzbiety
Apus pacificus (Latham, 1801) – jerzyk białorzytny
Apus caffer (M.H.C. Lichtenstein, 1823) – jerzyk widłosterny
Apus batesi (Sharpe, 1904) – jerzyk czarny
Apus horus (von Heuglin, 1869) – jerzyk białogardły
Apus nipalensis (Hodgson, 1837) – jerzyk nepalski
Apus affinis (J.E. Gray, 1830) – jerzyk mały
Apus niansae (Reichenow, 1887) – jerzyk brązowy
Apus bradfieldi (Roberts, 1926) – jerzyk brunatny
Apus barbatus (P.L. Sclater, 1866) – jerzyk afrykański
Apus berliozi Ripley, 1966 – jerzyk klifowy
Apus balstoni (E. Bartlett, 1880) – jerzyk madagaskarski
Apus unicolor (Jardine, 1830) – jerzyk jednobarwny
Apus alexandri E. Hartert, 1901 – jerzyk wyspowy
Apus pallidus (Shelley, 1870) – jerzyk blady
Apus apus (Linnaeus, 1758) – jerzyk zwyczajny

Uwagi

↑ Nomen nudum
↑ Nowa nazwa dla Micropus Wolf, 1810.
↑ Alternatywna nazwa dla Brachypus Meyer, 1814.

Przypisy

↑ Apus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ G.A. Scopoli: Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium: hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae. Pragae: Apud Wolfgangum Gerle, 1777, s. 483. (łac.).
↑ B. Meyer & J. Wolf: Taschenbuch der deutschen Vögelkunde, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands. Cz. 1. Frankfurt am Main: Verlegt von Friedrich Wilmans, 1810, s. 280. (niem.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 229. (łac.).
↑ C.S. Rafinesque: Principes fondamentaux de somiologie, ou Les loix de la nomenclature et de la classification de l’empire organique ou des animaux et des végétaux: contenant les règles essentielles de l’art de leur imposer des noms immuables et de les classer méthodiquement. Palerme: De l'imprimerie de Franc. Abate, aux dépens de l’auteur, 1814, s. 29. (fr.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815. (fr.).
↑ B. Meyer. Beitrag zur teutschen Ornithologie, nebst Zusäzzen und Verbesserungen zu Meyer’s und Wolf’s Taschenbuch der teutschen Vögelkunde. „Annalen der Wetterauischen Gesellschaft für die Gesammte Naturkunde zu Hanau”. 3, s. 333, 1814. (fr.).
↑ S. Palmer. Sketches of European ornithology. Gould’s "Birds of Europe.". „The Analyst”. 4, s. 101, 1836. (ang.).
↑ ^a ^b Roberts 1922 ↓, s. 217.
↑ Roberts 1922 ↓, s. 216.
↑ D.A. Bannerman. Note on a new genus for the Little Swift (Tetragonopyga affinis). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 53, s. 72, 1932. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Swifts (Apodidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.apodid1.01. [dostęp 2023-04-25]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Apus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Micropus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cypselus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Apodium [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Drepanis [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Brachypus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Brevipes [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Caffrapus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Colletoptera [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Epicypselus [dostęp 2023-04-25] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Tetragonopyga [dostęp 2023-04-25] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Collocalini Bonaparte, 1853 (1852) (wersja: 2023-03-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-25].

Bibliografia

A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 187–272, 1922. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[6] Nomen nudum

[8] Nowa nazwa dla Micropus Wolf, 1810.

[10] Alternatywna nazwa dla Brachypus Meyer, 1814.

[itis-1] Apus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Scopoli-2] G.A. Scopoli: Introductio ad historiam naturalem sistens genera lapidum, plantarum, et animalium: hactenus detecta, caracteribus essentialibus donata, in tribus divisa, subinde ad leges naturae. Pragae: Apud Wolfgangum Gerle, 1777, s. 483. (łac.).

[Wolf-3] B. Meyer & J. Wolf: Taschenbuch der deutschen Vögelkunde, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands. Cz. 1. Frankfurt am Main: Verlegt von Friedrich Wilmans, 1810, s. 280. (niem.).

[Illiger-4] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 229. (łac.).

[Rafinesque-5] C.S. Rafinesque: Principes fondamentaux de somiologie, ou Les loix de la nomenclature et de la classification de l’empire organique ou des animaux et des végétaux: contenant les règles essentielles de l’art de leur imposer des noms immuables et de les classer méthodiquement. Palerme: De l'imprimerie de Franc. Abate, aux dépens de l’auteur, 1814, s. 29. (fr.).

[Rafinesque1815-7] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815. (fr.).

[Meyer-9] B. Meyer. Beitrag zur teutschen Ornithologie, nebst Zusäzzen und Verbesserungen zu Meyer’s und Wolf’s Taschenbuch der teutschen Vögelkunde. „Annalen der Wetterauischen Gesellschaft für die Gesammte Naturkunde zu Hanau”. 3, s. 333, 1814. (fr.).

[Palmer-11] S. Palmer. Sketches of European ornithology. Gould’s "Birds of Europe.". „The Analyst”. 4, s. 101, 1836. (ang.).

[CITEREFRoberts1922[https://biodiversitylibrary.org/page/50414746_217]-12] Roberts 1922 ↓, s. 217.

[CITEREFRoberts1922[https://biodiversitylibrary.org/page/50414745_216]-13] Roberts 1922 ↓, s. 216.

[Bannerman-14] D.A. Bannerman. Note on a new genus for the Little Swift (Tetragonopyga affinis). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 53, s. 72, 1932. (ang.).

[botw-15] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Swifts (Apodidae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.apodid1.01. [dostęp 2023-04-25]. (ang.).

[16] The Key to Scientific Names ↓, Apus [dostęp 2023-04-25] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Micropus [dostęp 2023-04-25] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Cypselus [dostęp 2023-04-25] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Apodium [dostęp 2023-04-25] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Drepanis [dostęp 2023-04-25] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Brachypus [dostęp 2023-04-25] .

[22] The Key to Scientific Names ↓, Brevipes [dostęp 2023-04-25] .

[23] The Key to Scientific Names ↓, Caffrapus [dostęp 2023-04-25] .

[24] The Key to Scientific Names ↓, Colletoptera [dostęp 2023-04-25] .

[25] The Key to Scientific Names ↓, Epicypselus [dostęp 2023-04-25] .

[26] The Key to Scientific Names ↓, Tetragonopyga [dostęp 2023-04-25] .

[Mielczarek&Kuziemko-27] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Collocalini Bonaparte, 1853 (1852) (wersja: 2023-03-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-04-25].

[1]