Geografia Brunei

Geografia Brunei – dziedzina nauki zajmująca się badaniem Brunei pod względem geograficznym.

Brunei – jedno z najmniejszych państw Azji – leży w Azji Południowo-Wschodniej na wyspie Borneo. Od północnego zachodu Brunei oblewają wody Morza Południowochińskiego. Jest enklawą otoczoną terytorium Malezji. Kraj zaliczany jest do najbogatszych państw Azji.

Brunei^[1][a] leży w Azji Południowo-Wschodniej na północnym wybrzeżu Borneo nad Morzem Południowochińskim^[2] , ok. 44 km na północ od równika ^[3].

Jest enklawą otoczoną terytorium Malezji – obejmuje dwie osobne części otoczone terytorium malezyjskiego stanu Sarawak, zachodnia część kraju jest większa od wschodniej^[2] . Stolica Brunei Bandar Seri Begawan leży w części zachodniej^[2] . Długość granicy z Malezją to 266 km^[4] .

Powierzchnia kraju wynosi 5765 km² (5265 km² zajmuje ląd a 500 km² wody)^[4] . Długość linii brzegowej to 161 km^[4] .

Na północnym wybrzeżu Brunei rozciąga się wąska nizina, która przechodzi tereny pagórkowate na południu^[2] . Na południowym wschodzie ciągną się góry Tamabo z najwyższym szczytem Bukit Pagon (1841 m n.p.m.)^[5] [b]. Wybrzeże jest na przemian piaszczyste i zabagnione, przede wszystkim w części wschodniej^[5] .

Brunei leży w strefie klimatu równikowego wybitnie wilgotnego, będącego pod wpływem wiatrów monsunowych^[2] .

W kraju występują dwie długie pory deszczowe, rozdzielone dwoma okresami przejściowymi, gdzie intensywność opadów jest mniejsza^[2] . Od grudnia do marca gdy wieje monsun północno-wschodni, a od maja do września monsun południowo-zachodni, które przynoszą obfite opady^[2] . Często występują burze^[6]. Suma rocznych opadów to 2500–5000 mm^[5] . Względna wilgotność powietrza jest wysoka przez cały rok – ponad 80%^[6].

Temperatury mają zasadniczo przebieg typowy dla klimatu równikowego, gdzie przez cały rok jest gorąco, a średnia temperatura miesięczna to 27–28 °C^[5] .

Wiele krótkich rzek uchodzących do Morza Południowochińskiego w Zatoce Brunei^[5] . Główne rzeki to: Sungai Belait (32 km) – najdłuższa rzeka kraju^[7] , Sungai Tutong i Sungai Brunei w części zachodniej oraz Sungai Pandaruan i Sungai Temburong w części wschodniej – wszystkie uchodzą do Morza Południowochińskiego^[2] .

Słabo odwadniane nizinach rzek Sungai Belait i Sungai Tutong zajmują duże obszary bagien słodkowodnych i torfowych; w obszarach przybrzeżnych bagna namorzynowe^[2] .

W Brunei przeważają jałowe gleby tropikalne, w dolinach rzek i miejscowo na nizinach występują gleby aluwialne^[2] .

Dominującą formacją roślinną kraju jest wilgotny las równikowy, który zajmuje około 40% powierzchni kraju^[5] . Wybrzeże jest porośnięte przez lasy namorzynowe^[5] . W lasach występują przede wszystkim drzewa z rodziny dwuskrzydłowatych, zwłaszcza wiele damarzyków^[2] .

Fauna typowa dla Regionu Sundajskiego jest bardzo bogata. W lasach występują m.in. nosacze sundajskie, gerezy, gibbonowate, niedźwiedzie malajskie, sambary jednobarwne, łuskowce i nietoperze^[2] . Wśród ptaków wyróżniają się argusy malajskie i dzioborożce^[2] . W lasach i na bagnach spotkać można liczne gatunki gadów, m.in. pytony siatkowe^[2] .

Liczba ludności Brunei szacowana jest w 2021 roku na 471 103 tys., przy czym 26% stanowią imigranci (dane szacunkowe na 2019 rok)^[4] . Dwie trzecie populacji mieszka w stolicy i jej okolicach^[2] . Populacja Brunei charakteryzuje się wysoką liczbą osób młodych – jedna piąta ludności ma mniej niż 15 lat, połowa mniej niż 30 lat^[2] .

65,7% ludności to Malajowie, 10,3% – Chińczycy, 24% jest innego pochodzenia etnicznego (dane szacunkowe na 2019 rok)^[4] .

Językiem urzędowym jest język malezyjski, ponadto w powszechnym użyciu jest język angielski i chińskie dialekty^[4] .

78,8% ludności wyznaje islam, który jest religią oficjalną, 8,7% – chrześcijaństwo, 7,8% – buddyzm, 4,7% deklaruje inne wyznanie (dane szacunkowe na 2011 rok)^[4] .

Gospodarka Brunei oparta jest na eksporcie ropy naftowej i gazu ziemnego, który stanowi ok. 65% PKB^[4] [c]. Brunei jest uzależnione od importu żywności i dóbr przetworzonych^[2] .

PKB per capita jest jednym z najwyższych na świecie^[4] . Obywatele Brunei nie płacą podatków; edukacja i usługi medyczne są bezpłatne^[4] .

Od końca XX w. Brunei rozwija inne gałęzie gospodarki – rolnictwo, rybołówstwo, turystykę i usługi finansowe^[2] .

• Brunei. W: The CIA World Factbook. (ang.).
• Brunei. Gospodarka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-12] .
• Brunei. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-12] .
• Brunei, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-08-12]  (ang.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2021-08-12]. (pol.).
• Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazewnictwo geograficzne świata, zeszyt 7, Azja Południowo-Wschodnia. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006. ISBN 83-239-9708-X. [dostęp 2021-08-12]. (pol.).
• Sidhu, Jatswan S.: Historical Dictionary of Brunei Darussalam. Scarecrow Press, 2009. ISBN 978-0-8108-7078-9. [dostęp 2021-08-12]. (ang.).
• Belait River, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-08-12]  (ang.).