Jan Aleksander Fredro

Ten artykuł dotyczy komediopisarza. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Jan Aleksander Fredro

Fredro Hrabia
Rodzina	Fredrowie herbu Bończa
Data i miejsce urodzenia	2 września 1829 Lwów
Data i miejsce śmierci	15 maja 1891 Siemianice
Ojciec	Aleksander Fredro
Matka	Zofia Jabłonowska-Skarbkowa
Żona	Maria Mierówna
Dzieci	Andrzej Maksymilian Fredro Maria Szembekowa

Jan Aleksander Fredro herbu Bończa, pseud. Jan z Pleszowic^[1] (ur. 2 września 1829 lub 1826^[2], zm. 15 maja 1891 w Siemianicach w południowej Wielkopolsce) – polski komediopisarz, pamiętnikarz, powstaniec w Wiośnie Ludów, zastępca prezesa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie w 1867 roku^[3]; hrabia.

Urodził się we Lwowie w rodzinie szlacheckiej (niegdyś senatorskiej), w domu Chołoniewskiego, gdzie dziadek, Jacek hrabia Fredro, wraz z rodziną przeniósł się po pożarze dworu w Beńkowej Wiszni. Był jedynym synem Aleksandra Fredry (1793–1876), komediopisarza, pamiętnikarza i poety, i Zofii Jabłonowskiej (której pierwszym mężem był Stanisław Skarbek h. Awdaniec (1780–1848), fundator i dyrektor teatru we Lwowie, filantrop).

Nauki pobierał początkowo w domu rodzinnym, potem uczęszczał do szkół publicznych we Lwowie i na wydział prawa Uniwersytetu we Lwowie.

Gdy miał trzy lata – w 1832 roku – jego ojciec przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy w obawie przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji. W 1846 roku, po 18 latach pobytu na wsi, Fredrowie zakupili we Lwowie dworek z ogrodem, na Chorążczyźnie, i tam zamieszkali. W rewolucyjnym roku 1848 Aleksander Fredro został członkiem lwowskiej Rady Narodowej. Jan Aleksander, pragnąc naśladować ojca – byłego żołnierza napoleońskiego – zaciągnął się w wieku 19 lat do Gwardii Narodowej we Lwowie. Jesienią 1848 roku walczył w węgierskim powstaniu narodowym. Wyróżnił się w kilku bitwach, za co został mianowany podporucznikiem i odznaczony węgierskim powstańczym Orderem Zasługi Wojskowej III klasy^[4]. Był adiutantem podpułkownika Władysława Tchorznickiego^[5]. Po przegranej bitwie pod Temeszwarem w 1849 roku przedostał się ze sztabem gen. Dembińskiego do Turcji, stamtąd do Francji i w 1850 roku osiadł Paryżu, gdzie przyjechali jego rodzice z siostrą – przebywali tam razem przez pięć lat.

Dopiero w 1857 roku na mocy rozporządzenia cesarskiego Jan Aleksander Fredro mógł powrócić do Galicji, ale pozostawał pod dozorem policji. Przejął gospodarstwo w Beńkowej Wiszni i 2 marca 1858 roku ożenił się z Marią Mierówną we Lwowie.

Jego synem był Andrzej Maksymilian (1859–1898) – literat i ziemianin, a córką Maria Szembekowa (1862–1937) – autorka wspomnień o dziadku i ojcu, którą w 1881 r. poślubił we Lwowie Piotr Szembek – poseł do parlamentu niemieckiego.

Po powrocie do Galicji J. Fredro rozpoczął twórczość dramatyczną, a jego dramaty były w latach 1865–1886 najczęściej wystawianymi sztukami. Był autorem komedii pozytywistycznych, tendencyjnych i obyczajowych, głównie z życia szlachty prowincjonalnej. Do roku 1883 napisał 17 sztuk. W kilka lat potem napisał jeszcze jeden dramat pt. Hipnotyzm.

Do jego komedii należą, m.in.:

• Przed śniadaniem (1865).
• Drzemka Pana Prospera (1866).
• Piosenka Wujaszka (1866).
• Poznaj, nim pokochasz
• Basza i ułany – operetka
• Posażna jedynaczka
• Mentor
• Consilium facultatis (1871)
• Obce żywioły
• Śmierć i żona od Boga przeznaczona.

Po 1879 roku zaczął spisywać wspomnienia.

• Polski Słownik Biograficzny, (t. 7 s. 119), (t. 10 s. 231),(t. 7 s. 105), (t. 7 s. 119),(t. 38 s. 23).
• Barbara Lasocka; Aleksander Fredro. Drogi życia, Oficyna Wydawnicza Errata, Warszawa 2001.

• Dzieła Jana Aleksandra Fredry w bibliotece Polona