Janowo (powiat nidzicki)

Janowo
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	nidzicki
Gmina	Janowo
Liczba ludności (2011)	1040
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	13-113
Tablice rejestracyjne	NNI
SIMC	0476330
	Położenie na mapie gminy Janowo Janowo
	Położenie na mapie Polski Janowo
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Janowo
	Położenie na mapie powiatu nidzickiego Janowo
	53°18′58″N 20°40′22″E/53,316111 20,672778

Janowo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Janowo. Siedziba gminy Janowo.

Dawniej miasto; uzyskało lokację miejską w 1421 roku, zdegradowany w 1869 roku^[4]. Jako Janów był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim^[5].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Janowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

W okresie międzywojennym Janów był siedzibą komisariatu Straży Celnej „Janowo” oraz ulokowana była tu Placówka Straży Celnej „Janowo”^[6].

W Janowie znajduje się parafia pw. św. Rocha^[7] oraz cmentarz żydowski.

Historia

Ten artykuł od 2020-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Pierwotnie na terenie dzisiejszej wsi istniała osada i kościół, o których wspomina przywilej lokacyjny Janowa. Z założeniem miejscowości wiąże się legenda. Książę Jan Starszy podczas polowania spadł z konia i złamał nogę. Znalazł go Jan (cieśla) i zabrał do wioski, gdzie kolejni Janowie (zielarz, piekarz, medyk i wielu innych) zadbali o zdrowie księcia. Za udzieloną opiekę Jan lokował gród w miejsce ówczesnej wsi. Nadał jej też herb i pieczęć z wizerunkiem Jana Chrzciciela, który był jego patronem.

Kościół powstał w 1374 r. i stał się symbolem miasta. Janowo stanowiło dawniej (po lokacji) miasteczko rządowe nad rzeką Orzyc. Jan Starszy – książę mazowiecki – w 1421 r. nadał przywilej niemiecki, w którym ustanowił w miejscowości łaźnię i postrzygalnię. Miejscowość lokowano na 30 łanach. Mieszkańcy wsi otrzymali prawo do korzystania z lasu, a kupcy zostali zwolnieni z ceł – oprócz wywozu towarów poza Mazowsze. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia księcia Jana. Pierwszym wójtem Janowa był Mikołaj zwany Wańkiem.

Przed 1437 r. w obrębie miejscowości znalazła się wieś Mączki. Natomiast po inkorporacji Mazowsza do Polski Janowo zostało miastem królewskim. W XV w. odbywały się tu mazowiecko–krzyżackie zjazdy sądowe. Książęta mazowieccy wprowadzili targ i trzy jarmarki w ciągu roku. Zygmunt I w 1553 r. uwolnił miasto od podatków na okres 4 lat. W połowie XVI w. Janowo było trzecim co do wielkości miastem na ziemi ciechanowskiej. Miało swoich kowali, zdunów, kuśnierzy, cieśli, bednarzy, szewców, rzeźników, piekarzy i komorników.

W 1782 r. dzieci uczyły się jedynie zimą, gdyż latem musiały pracować na roli. W 1827 r. Janowo posiadało: synagogę, kościół murowany, młyn, urząd gminy i dwa wiatraki. W tym roku stanowiło odrębną gminę. W obszarze miasta znajdowało się 140 domów. Mieszkańców zaś było 2059. W 1862 r. w Janowie mieszkało 1616 osób, w tym: 1095 katolików, 11 ewangelików, 629 starozakonnych. Ci ostatni trudnili się rolnictwem i wyrobem płótna domowego. Janowo straciło prawa miejskie po powstaniu styczniowym.

Ludzie związani z miejscowością

Władysław Biały – (1882–1940), ksiądz katolicki
Ryszard Juszkiewicz – polski prawnik, historyk, badacz dziejów ziemi mławskiej, senator I i II kadencji.

Zobacz też

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44184
↑ Wieś Janowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 374 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 172 .
↑ Parafia pw. św. Rocha. diecezjaplocka.pl. [dostęp 2016-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].

Linki zewnętrzne

Janowo (7), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 433 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44184

[2] Wieś Janowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-06-04] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 374 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.

[5] Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.

[6] Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 172 .

[7] Parafia pw. św. Rocha. diecezjaplocka.pl. [dostęp 2016-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)].

[2]

Siedziba gminy	Janowo
Wsie	Grabowo Jagarzewo Janowo Komorowo Łomno Muszaki Puchałowo Rembowo Róg Ruskowo Ryki-Borkowo Szczepkowo-Giewarty Szemplino Czarne Szemplino Wielkie Wichrowiec Więckowo Zawady Zembrzus-Mokry Grunt
Osady	Grabówko Ulesie Uścianek Zachy
Osada leśna	Zdrojek
Integralne części wsi	Wilczki

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Chorzele (do 1870 i od 1919) Janowo (do 1870) Przasnysz
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Baranowo Bugzy Płoskie (do 191?) Chorzele (1870–1919) Chorzele (od 1973) Chojnowo (do 1954) Czernice Borowe (od 1973) Duczymin (191?–1954) Dzierzgowo Janowo (1870–1954) Jednorożec Karwacz (do 1954) Krzynowłoga Mała Krzynowłoga Wielka (do 1954) Przasnysz (od 1973) Zaręby
Gromady (1954–72)	Bakuła (1954–61) Baranowo (1954–72) Bartniki (1954–59) Bogate (1954–68) Brodowe Łąki (1954–59) Brodowe Łąki (1961–72) Brzozowo Nowe (1954–59) Chorzele (1954–72) Czernice Borowe (1954–72) Dobrogosty (1954–55 → i ←~~1961~~) Dobrzankowo (1954–72) Duczymin (1954–72) Dzierzgowo (1954–72) Janowo (1954 →) Jastrząbka (1954–68) Jednorożec (1954–72) Krępa (1959–72) Krzynowłoga Mała (1954–72) Krzynowłoga Wielka (1954–72) Leszno (1954–59) Lipa (1954–59) Mchowo (1954–68) Olszewka (1954–61) Parciaki (1954–72) Połoń (1954–59) Przasnysz (1969–72) Rachujka (1954–59) Romany-Sebory (1954–59) Rostkowo (1954–68) Rzęgnowo (1954–72) Ulatowo-Adamy (1954–59) Węgra (1954–68) Zaręby (1954–72) Zdziwój Stary (1954–59)