Jukka

Jukka

Jukka aloesolistna
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Podrodzina	agawowe
Rodzaj	jukka
Nazwa systematyczna
Yucca L. Sp. Pl. 319 (1753)
Typ nomenklatoryczny
Yucca aloifolia L.[3]
Synonimy
Clistoyucca (Engelm.) Trel. Codonocrinum Willd. ex Schult. & Schult.f. Samuela Trel. Sarcoyucca (Trel.) Linding[4].
Multimedia w Wikimedia Commons

Jukka^[5][6], juka^[7], krępla^[8], szpilecznica^[9] (Yucca L.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Liczy około 50 gatunków bylin, krzewów i drzew. Występują naturalnie w Ameryce Północnej i Środkowej^[4].

Introdukowane na wszystkie kontynenty, poza Antarktydą^[4]. Gatunek jukka zwisła (Yucca flaccida) został introdukowany do Polski. Jest antropofitem zadomowionym na terenie nieczynnych hydroosadników Elektrowni Siersza w Trzebini^[10].

Pokrój

Wieloletnie krzewy lub drzewa^[11], bezłodygowe lub łodygowe, zwykle silnie rozgałęzione, wyrastające z podziemnego lub nadziemnego kaudeksu^[12].

Liście

Siedzące, zebrane w rozety, wyrastające z kaudeksu lub na końcach rozgałęzionych pędów. Blaszki liściowe równowąsko-lancetowate, rozszerzone u nasady, zwykle sztywne, niekiedy mięsiste, całobrzegie lub o brzegach ząbkowanych, czasami nitkowate i rozdzielające się na pojedyncze włókna, rogowate, zwykle o ostro zakończonym wierzchołku^[12].

Kwiaty

Zebrane w wiechowaty lub groniasty kwiatostan, niekiedy wiechowaty dystalnie i groniasty proksymalnie, zwykle wzniesiony, niekiedy zwisły. Okwiat dzwonkowaty lub kulistawy, sześciolistkowy. Listki okwiatu mięsiste, białawe do kremowych lub lekko zabarwione na zielono lub fioletowo, niekiedy owłosione. Sześć pręcików o nitkach spłaszczonych, szerokości główek, gładkich, brodawkowatych lub ziarnistych, mięsistych. Słupek odwrotnie jajowaty do podługowato-cylindrycznego. Zalążnia górna, zwykle zielona, trójkomorowa lub sześciokomorowa z fałszywymi przegrodami, sześcioklapowana. Szyjka słupka biała do ciemnozielonej, często gruba, zakończona potrójnym znamieniem (niekiedy pojedynczym i główkowatym), białym do jasnozielonego^[12].

Owoce

Wzniesione lub zwisłe jagody lub torebki, zawierające liczne, zwykle czarne (rzadko szare), spłaszczone, zaokrąglone nasiona^[12].

Rozwój

Kwiaty jukki zapylane są wyłącznie przez ćmy z rodzajów Tegeticula, Parategeticula i Prodoxus z rodziny Prodoxidae^[13].

Genetyka

Liczba chromosomów 2n = 50, 60^[12].

Pozycja rodzaju

Rodzaj z podrodziny agawowych (Agavoideae) w rodzinie szparagowatych (Asparagaceae)^[14].

Lista gatunków^[4]

Są dość łatwe w uprawie, pod warunkiem zapewnienia im dobrego oświetlenia^[15]. Preferują piaszczystą i przepuszczalną glebę. Latem można je wystawiać na balkon, werandę. Niektóre gatunki można hodować w Polsce na powietrzu^[16]. Należy podlewać umiarkowanie, można przesuszać zimą. Umiarkowanie nawozić. Młode rośliny przesadza się co roku do większych doniczek, u starszych, które już są w dużych doniczkach wymienia się tylko górną warstwę ziemi. Zakurzone liście czyści się wilgotną szmatką. Można je rozmnażać przez podział, ukorzenianie odrostów korzeniowych, lub przez ukorzenianie kawałków pnia^[15].