Kajakarstwo

Kajakarstwo

Charakterystyka
Rodzaj sportu	sport wodny powierzchniowy
Popularność
Dyscyplina olimpijska	od 1936 roku do dziś
Multimedia w Wikimedia Commons

Kajakarstwo – grupa dyscyplin sportów wodnych oraz rodzaj turystyki wodnej wykorzystująca kajaki i kanadyjki, niegdyś również odmiana transportu (wodnego)^[1].

Kajak i kanadyjka (canoe) znane były w starożytności, chociaż historię kajaka wiąże się z Eskimosami („ka-i-ak” – „męskie czółno eskimoskie”), a kanadyjki z Indianami północnoamerykańskimi, głównie z Kanady.

Łódź była w wielu miejscach jednym z podstawowych narzędzi człowieka już od najdawniejszych czasów. Służyła mu do podróżowania, polowania i walki. Historia wodnych dyscyplin sportu sięga daleko wstecz, a świadczą o tym liczne, do dziś zachowane pamiątki z przeszłości. W zależności od miejscowych warunków i dostępnych materiałów powstały różne typy łodzi: od kanadyjek (canoe), używanych do dziś przez północnoamerykańskich Indian, poprzez pirogi polinezyjskie do kajaków Eskimosów.

Wykopaliska archeologiczne stale pozwalają przesuwać wstecz datę narodzin kajaka i kanadyjki. Brytyjski archeolog sir Leonard Woolley, prowadzący badania w ruinach miasta Ur w południowej Mezopotamii, znajdującego się na terytorium dzisiejszego Iraku, znalazł grób jednego z sumeryjskich królów, gdzie znajdował się wykonany ze srebra model pirogi i wiosła. Wiek tego znaleziska ocenia się na około 6000 lat.

Prace wykopaliskowe prowadzone w Egipcie dowodzą, że już na ponad 2000 lat p.n.e. były tam w użytku łodzie, podobne kształtem do wieloosobowych kanadyjek.

W Muzeum Pergamońskim w Berlinie znajduje się rysunek, ryty w kamieniu, przedstawiający taką właśnie kanadyjkę z ośmioma wioślarzami. Natomiast rzeźby w pałacu w Korsabat sugerują, że stylem kanadyjskich Indian wiosłowali także Fenicjanie i wikingowie. W tym ostatnim przypadku dowodem jest łódź wojenna wykopana w Szlezwiku, a pochodząca z ok. 300 r. n.e.

Najstarsze informacje o kajakach czerpać można zarówno z legend, jak i wykopalisk, znaków runicznych i rzeźb archaicznych. Na podstawie wykopalisk kanadyjskich udało się odtworzyć szczegóły budowy pierwotnych canoe. Były one wykonywane z kory, najczęściej brzozowej, na szkielecie z giętkiego drewna (wierzba, cedr)^{[potrzebny przypis]}. Eskimosi używali łodzi ze szkieletem z drewnianych listew lub z kości, które obciągali skórą reniferów albo fok, zostawiając jedynie niewielki otwór, przez który wchodzili do kajaka. Otwór ten uszczelniany był skórzaną odzieżą Eskimosów. Mniejsza szerokość takich łodzi umożliwiła stosowanie wioseł o dwóch piórach, co umożliwiało bardziej efektywne wiosłowanie i sterowanie. W ten oto sposób powstał prototyp kajaka.

Kajakarstwo trafiło do Europy (Wielkiej Brytanii) na przełomie lat 50. i 60. XIX wieku. Zaczęto wtedy używać łodzi wzorowanych na kajakach eskimoskich.

Pierwszy na świecie klub kajakarski założył Szkot John MacGregor, który w 1865 roku zbudował Rob Roya – kajak drewniany z poszyciem klepkowym, przepływając nim następnie rzeki Wielkiej Brytanii i w Europie.

Efektem tej podróży była książka A Thousand Miles in the Rob Roy Canoe, która spopularyzowała turystykę kajakową.

W latach 70. XIX wieku rozpoczęto w Kanadzie produkowanie drewnianych kanadyjek wzorowanych na indiańskich łodziach z kory brzozowej. Te drewniane kanadyjki stały się wkrótce równie popularne jak kajaki.

Międzynarodowa organizacja, nazywana pierwotnie IRK (Internationale Repräsentantenschaft Kanusport), a po II wojnie światowej przemianowana na ICF (International Canoe Federation) powstała 19 stycznia 1924 roku w Kopenhadze.

Kajakarstwo sportowe można podzielić na:

• kajakarstwo klasyczne (regatowe, nizinne)
• kajakarstwo górskie
• żeglarstwo kajakowe
• kajak-polo (gra z piłką)
• freestyle kajakowy (rodeo kajakowe) – rodzaj akrobatyki, najmłodsza odmiana kajakarstwa. Mistrzostwa Świata rozgrywane są w kategoriach:
  • kajaki jedynki kobiet (K1K)
  • kajaki jedynki mężczyzn (K1M)
  • kajaki jedynki juniorki (K1JK)
  • kajaki jedynki juniorzy (K1JM)
  • kanadyjki jedynki kobiet (C1K)
  • kanadyjki jedynki mężczyzn (C1M)
  • otwarte kanadyjki unisex (OC1)

W 1936 kajakarstwo regatowe, a w 1972 kajakarstwo górskie trafiły do programu olimpijskiego.

• W kajakarstwie klasycznym zawody odbywają się na dystansach:
  • 200 m
  • 500 m
  • 1000 m
  • 2000 m
  • 3000 m
  • 5000 m
  • 10000 m
  • maratonów kajakowych, rozgrywanych z reguły na dystansach od 10 do 30 km i obejmujących najczęściej odcinki, gdzie zawodnicy obligatoryjnie muszą przenieść kajak przez odcinek po lądzie (tzw. przenoskę)^[2].

• kajakarstwo górskie zaś dzieli się na:
  • zjazd
  • slalom

Regaty nizinne uprawiane są na:

• kajakach
  • jednoosobowych (K1)
  • dwuosobowych (K2)
  • czteroosobowych (K4)
• kanadyjkach
  • jednoosobowych (C1)
  • dwuosobowych (C2)
  • czteroosobowych (C4)

W kajakarstwie górskim używa się:

• kajaków
  • jednoosobowych (K1)
• kanadyjek
  • jednoosobowych (C1)
  • dwuosobowych (C2)

Łodzie do zjazdu i slalomu bardzo się różnią. W kajaku zawodnik siedzi twarzą zwróconą do przodu, posługując się wiosłem dwupiórowym. W kanadyjce regatowej zawodnik klęczy na jednym kolanie, a w kanadyjce górskiej siedzi w przyklęku na obu kolanach i wiosłuje wiosłem o jednym piórze (pagajem).

Żeglarstwo kajakowe (zupełnie nieistniejące w Polsce) używa specjalnych kajaków wyposażonych w żagle o pow. 10 metrów kwadratowych, uznawanych za najszybsze i najbardziej wymagające łodzie jednokadłubowe.

Kajak-polo (ang. canoe-polo) to piłka kajakowa. Mecze rozgrywane są przez dwie pięcioosobowe drużyny, w specjalnych kajakach, na boisku o wymiarach 35 x 23 m. Do gry używa się takiej samej piłki, jak do piłki wodnej, a celem jest trafienie do bramek o wymiarach 1 x 1,5 m, zawieszonych 2 m nad powierzchnią wody. Mecz trwa 2 razy po 10 minut.

Freestyle kajakowy (rodeo) polega na wykonywaniu kajakiem figur akrobatycznych w odwoju, na fali rzecznej lub na pewnym odcinku rzeki (tzw. feeride). Freestyle można uprawiać także na wodzie stojącej (np. jezioro, basen). Figury to salta, obroty płaskie i pionowe, piruety itp. Każda figura jest oceniana zależnie od jej trudności. Celem zawodów jest zdobycie w określonym czasie (np. 45 sekund) jak największej liczby punktów.

W Polsce za prekursora turystyki kajakowej uchodzi etnograf Zygmunt Gloger, który w 1872 odbył wycieczki po Wiśle, Bugu, Niemnie i Biebrzy. Za początek zorganizowanej działalności uważa się rok 1928, kiedy to w ramach Polskiego Związku Narciarskiego powstała Komisja Kajakowa (z siedzibą w Krakowie). W 1930 roku Komisja przeistoczyła się w samodzielny Polski Związek Kajakowy.

Polacy zdobyli kilkanaście tytułów mistrzów świata: S. Kapłaniak (K1 na 500 m, 1958), Grzegorz Śledziewski (K1 na 1000 m 1971, 1975), M. Ćwiertniewicz (slalom – 1977), I. Klementjevs (C1 – 1994); Beata Sokołowska, Aneta Pastuszka K-2 500 m. złoto, K-2 200 m. srebro, K-4 500 m. brąz, K-4 200 m. brąz, Mediolan (1999); B. Sokołowska, A. Pastuszka – brąz Sydney (2000); K. Kołomański, M. Staniszewski w Sydney zdobyli srebro (C2 – 2000); Piotr Markiewicz (K1 – 1995), Beata Sokołowska-Kulesza, Aneta Pastuszka K-2 500 m. brąz Ateny (2004), Marek Twardowski (K1 – 2006 i 2011), Piotr Siemionowski (K1 200m- 2011), freestyle kajakowy – Tomasz Czaplicki srebro (K1M- 2022), brąz (K1M – 2013), Zofia Tuła srebro (C1K -2023) brąz (K1K – 2019).

• Wacław Korycki: KAJAKI złote, srebrne, brązowe. Warszawa: Sport i Turystyka, 1978. Brak numerów stron w książce
• Jacek Starzyński: Jakim kajakiem. Polski Związek Kajakowy, 1998. ISBN 83-909124-1-4. Brak numerów stron w książce

Zobacz hasło kajakarstwo w Wikisłowniku

• Polski Związek Kajakowy
• Dyscypliny olimpijskie – kajakarstwo. sportowefakty.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-02)].