Kolumna w Igel

Kolumna Sekundiniuszów w Igel^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Niemcy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, III, IV, VI
Numer ref.	367
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1986 na 10. sesji
Położenie na mapie Niemiec Kolumna w Igel
Położenie na mapie Nadrenii-Palatynatu Kolumna w Igel
49°42′33,1″N 6°32′58,2″E/49,709194 6,549500
Multimedia w Wikimedia Commons
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Kolumna w Igel (niem. Igeler Säule) – pochodzący z połowy III w. n.e., najlepiej zachowany rzymski pomnik nagrobny na północ od Alp, znajdujący się w niemieckiej miejscowości Igel przy granicy z Luksemburgiem.

23-metrowa kolumna powstała ok. 250 r. na zlecenie rodziny Sekundiniuszów – miejscowych kupców i latyfundystów wzbogaconych na handlu tkaninami. Jest to wysmuklona, czworoboczna, stożkowato zakończona wieża grobowa o czterech kondygnacjach, na wszystkich poziomach zdobiona płaskorzeźbami. Wykonano ją z czerwonego piaskowca i pokryto dekoracyjnymi reliefami przedstawiającymi sceny z życia codziennego kupców oraz sceny mitologiczne (m.in. Hylas i nimfy, Perseusz i Andromeda, Herakles, Achilles). Na stronie licowej wyobrażono członków rodziny fundatorów ponad tablicą o nieco uszkodzonej inskrypcji nagrobnej^[1]. Monument pierwotnie był barwnie malowany.

Pod względem architektonicznym czworokątny słup z kamienia ciosanego podzielony jest na wzniesioną na masywnym cokole część główną z belkowaniem i bogato rzeźbionymi fryzami przedzielonymi wąskimi gzymsami, oraz na attykę z czterema reliefowymi frontonami powyżej. Część szczytową (3,5 m) stanowi piramidalna kolumna z rzeźbionym zakończeniem (szyszka pinii okolona 4 głowami) i akroterionem w postaci mocno zniszczonej rzeźby orła z rozpostartymi skrzydłami, wyobrażającej niegdyś porwanie Ganimedesa.

Pomnik, którego fundatorami byli bracia Lucjusz Secundinius Aventinus i Lucjusz Secundinius Securus, miał nie tylko upamiętniać ich oraz innych zmarłych z rodziny, lecz także stanowić swoistą reklamę rodzinnego sklepu z tkaninami w rzymskim Trewirze (Augusta Treverorum). Wiadomo, że kolumna usytuowana była w odległości 9 km od rzymskiego mostu w Trewirze, co wynika ze szczegółu na płaskorzeźbie w attyce po stronie zachodniej zabytku, gdzie wyobrażony w scenie z zaprzężonym wozem kamień milowy nosi oznaczenie LIIII – tzn. 4 mile galijskie (leuga)^[2]). Po upadku cesarstwa rzymskiego pomnik uniknął zniszczenia dzięki przeświadczeniu, że płaskorzeźba na południowej stronie kolumny przedstawia zaślubiny cesarza Konstancjusza I z Heleną, późniejszą świętą^[3].

Jako pomnik grobowy nie zawierał szczątków zmarłych, jakkolwiek podczas prac restauratorskich w 1985-86 natrafiono w cokole od strony zachodniej na kryptę (o wymiarach 2 x 2x 2 m) przewidzianą na urny z prochami^[3].

Uderzający kształt tego zabytku, jego dekoracyjność, a także położenie sprawiły, że od dawna utrwalano go w opisach i wizerunkach. Do najstarszych należy wyobrażenie na mapie Mercatora z 1567, zilustrował go też kartograf Joan Blaeu (1649). W relacji z podróży wspomniał go towarzyszący nuncjuszowi papieskiemu Fulvio Ruggieri (1562); po nim pomnik odwiedzały tak znane postacie europejskiej kultury, jak Friedrich Schinkel czy Victor Hugo^[4]. Szczególnym zainteresowaniem obdarzył go Goethe, który oglądał go latem i jesienią 1792 jako uczestnik kampanii wojennej we Francji, poświęcając mu żywy i trafny literacki opis. M.in. uznał, że zabytek nazwać można artystycznie zdobionym obeliskiem. Pod względem estetycznym wyrażał jednak ostrożny krytycyzm względem „prowincjonalnego charakteru pomnika i jego barbarzyńsko przeładowanej dekoracji rzeźbiarskiej”^[5].

Pierwszą naukową publikację zabytku ogłosił w 1846 Franz Theodor Kugler (Das Römische Denkmal zu Igel). W 1986 kolumnę w Igel wpisano na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. W trewirskim Rheinisches Landesmuseum eksponowana jest od 1993 jej kopia z odtworzoną pierwotną polichromią^[3].

• Luigi Crema: Architettura romana. Torino: Societá Internazionale Editrice, 1959, s. 564, fig. 748
• Lexikon der Antike. Leipzig: Bibliographisches Institut, 1971, s. 257
• Herbert Koch: Römische Kunst. Weimar: H. Böhlau, 1949

• Strona miasta Igel: Kolumna w Igel. [dostęp 2013-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-17)]. (niem.).
• Zabytek na stronie Dziedzictwa kulturowego UNESCO w Trewirze (niem.) [dostęp 2017-11-06]