Konstanty Julian Ordon

Konstanty Julian Ordon
Data i miejsce urodzenia	15 października 1810 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	4 maja 1887 ; Florencja
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Konstanty Julian Ordon^[1] (ur. 15 października 1810 w Warszawie^[2], zm. 4 maja 1887 we Florencji) – oficer Wojska Polskiego, powstaniec listopadowy.

Życiorys

Był jednym z czworga dzieci Karola Franciszka Ordona (1780–1848), rewizora komory celnej w Warszawie i Małgorzaty z Naimskich (zm. 1829)^[3]. Oboje byli wyznania ewangelickiego. Jego matka pochodziła z rodziny frankistów^[4].

W czasie powstania listopadowego, podczas obrony Warszawy, dowodził baterią artylerii w reducie nr 54, która została wysadzona w powietrze 6 września 1831. W wierszu Reduta Ordona jego rzekomą śmierć opisał Adam Mickiewicz, mimo że podczas wybuchu Ordon został jedynie mocno poparzony. Ordon walczył przedtem w bitwach pod Ostrołęką i Olszynką Grochowską, za co otrzymał Srebrny Krzyż Virtuti Militari 6 czerwca 1831^[5] po bitwie pod Ostrołęką. Także jego brat Emil Ordon, później rejent w Kaliszu, brał udział w powstaniu listopadowym.

Od 1833 przebywał w Dreźnie, następnie osiadł w Szkocji. Około 1840 wstąpił do wolnomularstwa angielskiego, a w październiku 1847 do polskiej loży narodowej w Londynie. Związał się z Towarzystwem Demokratycznym Polskim. W 1848 wyjechał do Mediolanu, chcąc wstąpić do legionu Mickiewicza. Źle przyjęty, ostatecznie znalazł się w Legii Lombardzkiej.

W październiku 1848 wstąpił do armii sardyńskiej, gdzie służył do 1855. Jesienią 1856 wyjechał do Francji i osiadł w Paryżu. W 1858 otrzymał posadę profesora języków nowożytnych w Kolegium Rządowym w Meaux. Od 1860 służył w oddziałach Giuseppe Garibaldiego, następnie w armii włoskiej do 1867.

Popełnił samobójstwo. Zastrzelił się w wieku 77 lat. W rozmowie z poetą Teofilem Lenartowiczem przyznał, że nie ma siły dłużej żyć. "Czuję zbliżający się kres życia" – narzekał. "Nie chcę umrzeć w szpitalu. Pragnę śmierci żołnierskiej od kuli, a ponieważ nie ma nadziei, aby mnie zaszczyt ten spotkał na polu bitwy, przeto muszę sobie sam poradzić"^[6]. Jego zwłoki zgodnie z ostatnią wolą spopielono, a w listopadzie 1891 roku, dzięki staraniom jego przyjaciela z Florencji, Ludwika Ostaszewskiego, sprowadzono do Lwowa (władze rosyjskie nie zezwoliły na pochówek w grobie rodzinnym na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie, al. 2 nr 45). Tam uroczyście pochowano je na Cmentarzu Łyczakowskim, tymczasowo w grobie rodziny Baczewskich^[7].

W 1896 roku na miejscu podarowanym przez gminę Lwów ustawiono pomnik według projektu Tadeusza Barącza. Ma on kształt piramidy na szczycie na ukoronowanej kuli spoczywa orzeł. Poniżej wmurowany jest medalion z podobizną Ordona, za którą znajduje się nisza w której umieszczono urnę w kształcie trumienki z odpowiednim dokumentem. Poniżej leży ranny lew^[8]. 29 listopada 1896 przeniesiono tam prochy Ordona^[9].

Przypisy

↑ Imię Ordona jest czasami podawane błędnie jako Juliusz. Metryka chrztu Ordona jest nieznana. Zachował się dokument w aktach cywilnych II Cyrkułu miasta Warszawy nr 83/1810 poświadczający ślub jego rodziców, którzy zeznali, że posiadają już ze sobą dwoje nieślubnych dzieci, w tym Konstantego Juliana, natomiast w zachowanym akcie zgonu matki Ordona wymieniany jest jako jedno z czworga dzieci w brzmieniu „pozostawiwszy [...] dzieci czworo: Emiliana, Konstantyna, Józefa i Ludwikę”. W dorosłym życiu Ordon podpisywał się w odwróconym szyku imion jako Julian Konstanty, na co są liczne dokumenty. Artur Nadolski sugeruje, że ta odwrócona kolejność imion mogła być przykładem ówczesnej praktyki pomijania lub bagatelizowania imienia Konstanty z powodu zbieżności z imieniem znienawidzonego carskiego namiestnika Królestwa Polskiego. Zob. Artur Nadolski, Ordona los tragiczny, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2013, s. 16–19. Również na obelisku na grobowcu Ordona na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie widnieje napis w szyku: Julian Konstanty Ordon.
↑ Data z dokumentu poświadczającego ślub rodziców, za: Artur Nadolski, Ordona los tragiczny, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2013, s. 17. Sam Ordon podawał datę 16 października jako dzień swoich urodzin. Patrz na przykład: Edward Pawłowicz, Z życia Ordona, Lwów 1896, s. 6. [1].
↑ Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie: Akt zgonu Małgorzaty Ordon (nr 1396). [w:] Akta urodzeń, małżeństw i zgonów [on-line]. szukajwarchiwach.pl, 1830. [dostęp 2013-10-04]. (pol.).
↑ MarekM. Minakowski MarekM., Ordon był Żydem. Mam go w genealogii. [online], minakowski.pl, 14 grudnia 2012 [dostęp 2024-09-15] (pol.).
↑ Kawalerowie Orderu Virtuti Militari. [dostęp 2013-10-04]. (pol.).
↑ https://culture.pl/pl/artykul/wariacje-romantyczne-5-dwa-samobojstwa-dwa-pogrzeby
↑ Kronika. Z Folrencji do Lwowa Kurier Lwowski 1891 nr 310 s. 4.
↑ Pomnik Konstantego Ordona Dziennik krakowski 1896 nr 277 s. 3.
↑ Kronika. Pomnik Ordona Kurier Lwowski Dodatek do nr 299, s. 2.

Bibliografia

Artur Nadolski, Ordona los tragiczny, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2013.
Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989.

Linki zewnętrzne

Prośba Konstantego Ordona w sprawie wyjazdu do Hamburga z 18 VII 1832 roku. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-17)].
Konstanty Julian Ordon, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-11]

[1] Imię Ordona jest czasami podawane błędnie jako Juliusz. Metryka chrztu Ordona jest nieznana. Zachował się dokument w aktach cywilnych II Cyrkułu miasta Warszawy nr 83/1810 poświadczający ślub jego rodziców, którzy zeznali, że posiadają już ze sobą dwoje nieślubnych dzieci, w tym Konstantego Juliana, natomiast w zachowanym akcie zgonu matki Ordona wymieniany jest jako jedno z czworga dzieci w brzmieniu „pozostawiwszy [...] dzieci czworo: Emiliana, Konstantyna, Józefa i Ludwikę”. W dorosłym życiu Ordon podpisywał się w odwróconym szyku imion jako Julian Konstanty, na co są liczne dokumenty. Artur Nadolski sugeruje, że ta odwrócona kolejność imion mogła być przykładem ówczesnej praktyki pomijania lub bagatelizowania imienia Konstanty z powodu zbieżności z imieniem znienawidzonego carskiego namiestnika Królestwa Polskiego. Zob. Artur Nadolski, Ordona los tragiczny, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2013, s. 16–19. Również na obelisku na grobowcu Ordona na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie widnieje napis w szyku: Julian Konstanty Ordon.

[2] Data z dokumentu poświadczającego ślub rodziców, za: Artur Nadolski, Ordona los tragiczny, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 2013, s. 17. Sam Ordon podawał datę 16 października jako dzień swoich urodzin. Patrz na przykład: Edward Pawłowicz, Z życia Ordona, Lwów 1896, s. 6. [1].

[3] Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie: Akt zgonu Małgorzaty Ordon (nr 1396). [w:] Akta urodzeń, małżeństw i zgonów [on-line]. szukajwarchiwach.pl, 1830. [dostęp 2013-10-04]. (pol.).

[4] MarekM. Minakowski MarekM., Ordon był Żydem. Mam go w genealogii. [online], minakowski.pl, 14 grudnia 2012 [dostęp 2024-09-15] (pol.).

[5] Kawalerowie Orderu Virtuti Militari. [dostęp 2013-10-04]. (pol.).

[6] ttps://culture.pl/pl/artykul/wariacje-romantyczne-5-dwa-samobojstwa-dwa-pogrzeby

[7] Kronika. Z Folrencji do Lwowa Kurier Lwowski 1891 nr 310 s. 4.

[8] Pomnik Konstantego Ordona Dziennik krakowski 1896 nr 277 s. 3.

[9] Kronika. Pomnik Ordona Kurier Lwowski Dodatek do nr 299, s. 2.

[1]