Przejdź do zawartości

Kryzys kongijski (1960–1965)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kryzys kongijski
zimna wojna
Ilustracja
Zgodnie z ruchem wskazówek zegara, zaczynając od lewego górnego rogu: obóz dla uchodźców w Élisabethville, żołnierze sił pokojowych ONZ opiekujący się rannym towarzyszem, uzbrojeni członkowie plemienia Luba, ciała ofiar masakry w Lodja, belgijscy spadochroniarze podczas operacji Dragon Rouge, siły rządowe walczące z powstańcami Simba
Czas

5 lipca 1960 – 25 listopada 1965

Miejsce

Republika Konga/Demokratyczna Republika Konga

Wynik

niepodległość Konga,
utwierdzenie dyktatorskiej władzy Josepha-Désiré Mobutu

Strony konfliktu
1960–63:
 Republika Konga
Wsparcie:
 ZSRR (1960)
 ONZ

1964–65:
 Demokratyczna Republika Konga
 Stany Zjednoczone
 Belgia
Wsparcie:
 ONZ

1960–63:
Katanga
Kasai Południowe
Wsparcie:
 Belgia

1960–62:
Demokratyczna Republika Konga Wolna Republika Kongo
Wsparcie:
 ZSRR


1964–65:
powstańcy Kwilu i Simba
Wsparcie:
 ZSRR
 Chiny
 Kuba

Dowódcy
Joseph Kasavubu
Patrice Lumumba †
Cyrille Adoula
Dag Hammarskjöld †
U Thant

Joseph Kasavubu
Joseph-Désiré Mobutu
Moïse Tshombe
(od 1964)

Moïse Tshombe
Albert Kalonji
Gaston Eyskens
Théodore Lefèvre

Antoine Gizenga


Pierre Mulele
Christophe Gbenye

brak współrzędnych

Kryzys kongijskiwojna domowa toczącą się w Republice Konga (obecnie pod nazwą Demokratyczna Republika Konga), która wybuchła po uniezależnieniu się tego kraju od Belgii[1].

Przebieg konfliktu

[edytuj | edytuj kod]

W chwili nadania niepodległości, 30 czerwca 1960 roku prezydentem Konga został Joseph Kasavubu, a premierem Patrice Lumumba.[2] Obydwaj politycy już w przeszłości rywalizowali ze sobą. Zwolennicy Lumumby doprowadzili do przeforsowania jego koncepcji centralistycznego państwa. Centralizm doprowadził od wybuchu konfliktu wewnętrznego – jeszcze w lipcu niepodległość ogłosiła Katanga, której lider Moïse Tshombe popierany był przez Belgię (która dążyła w ten sposób do osłabienia Lumumby i rozbicia wewnętrznego kraju)[1][2][3]. Premier, chcąc ustabilizować sytuację, zwrócił się o pomoc wojskową do ONZ. Pomoc była niewystarczająca, przez co rząd zwrócił się do Związku Radzieckiego[4]. Niezadowolony z radzieckiej pomocy prezydent Kasavubu zdymisjonował Lumumbę we wrześniu. Akt prawny którym posłużyła się głowa państwa był wątpliwy, jeśli chodzi o legalność. Lumumba, ratując się, próbował obalić Kasavubu. Spór między przywódcami zakończył się 14 września, kiedy pułkownik Joseph Mobutu, poparty przez prezydenta, obalił premiera w wojskowym zamachu stanu[3][4].

Zwolennicy obalonego premiera skupili się w Kasai[1]. W stolicy Kasai, Stanleyville proklamowali rząd Ludowej Republiki Konga (uznany przez blok wschodni i niektóre kraje kontynentu)[4], głoszący hasła socjalistyczne[1]. Lumumba, będący w drodze do Kasai, został schwytany przez wojska Tshombego i zabity w styczniu 1961 roku[1][2]. W lutym 1961 roku Mobutu przekazał rzeczywistą władzę prezydentowi Kasavubu. Rząd Kasavubu doprowadził w 1962 roku do rozbicia rządu Ludowej Republiki Konga. Do 1963 roku, z pomocą ONZ, Belgii i Stanów Zjednoczonych, zlikwidował siły secesjonistów w Katandze. Dzięki działaniom militarnym i dyplomatycznym czasowo przywrócono jedność terytorialną[4].

W październiku 1963 roku lumumbiści powołali w Brazzaville Narodowy Komitet Wyzwolenia. Lumumbiści wykorzystali to, że w czerwcu 1964 roku siły ONZ wycofały się z kraju i wywołali antyrządowe powstanie. Wierne im oddziały przejęły kontrolę nad połową państwa. Na czele lewicowej rebelii stanął popierany przez Chiny Christopher Gbenye[1][4]. Na wschodzie kraju z kolei działało zgrupowanie partyzanckie Laurenta-Désiré Kabili, którego wsparła setka kubańskich żołnierzy dowodzonych przez Che Guevarę[5][6].

W lipcu 1964 roku prezydent Kasavubu powołał na premiera Moïse Tshombego z Katangi. W efekcie ofensywy zorganizowanej przez najemników armii kongijskiej stłumiono rebelię. Tshombe został jednak zdymisjonowany przez prezydenta Kasavubu w atmosferze oskarżeń o fałszowanie wyborów[1]. Kryzys zakończył Mobutu, który w listopadzie 1965 roku ponownie przeprowadził pucz, przejmując w kraju dyktatorskie rządy[1].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Kongijski konflikt. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2016-08-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-21)]. (pol.).
  2. a b c Patrice Lumumba. encyclopedia.com. (ang.).
  3. a b Rodney Castleden: Morderstwa polityczne, spiski, tajne zmowy. Bellona, s. 232-8.
  4. a b c d e Konga, Demokratyczna Republika. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-20].
  5. Laurent Kabila, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  6. Laurent Kabila. encyclopedia.com. (ang.).