Krzanowice
50°01′05″N 18°07′31″E/50,018056 18,125278
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
.jpg) Rynek w Krzanowicach | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie |
1265 | ||
| Burmistrz |
Andrzej Strzedulla | ||
| Powierzchnia |
3,19 km² | ||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
+48 32 | ||
| Kod pocztowy |
47-470 | ||
| Tablice rejestracyjne |
SRC | ||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |||
Położenie na mapie gminy Krzanowice  | |||
| 50°01′05″N 18°07′31″E/50,018056 18,125278
| |||
| TERC (TERYT) |
2411034 | ||
| SIMC |
0215427 | ||
| Strona internetowa | |||
Krzanowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Kranowitz, 1936–1945 Kranstädt[3]; cz. Křenovice[4], śl. Krzōnowice) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, położone nad potokiem Biała Woda. Siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Krzanowice.
Według danych z 31 grudnia 2004 r. miasto miało 2206 mieszkańców.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa pochodzi prawdopodobnie od polskiej nazwy oznaczającej zakończenie, granicę czegoś – „krańca”. Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego pochodzi ona od nazwy „zbocza”[5]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 r. we Wrocławiu wymienia on najstarszą nazwę miejscowości w polskiej formie Krżenowice tłumacząc jej znaczenie „Dorf am Abhange”, czyli po polsku „Miejscowość na stoku, zboczu, pochyłości”[5]. Nazwa została później zgermanizowana przez Niemców na Kranowitz w wyniku czego utraciła swoje pierwotne znaczenie[5].
W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Kranovicium[6]. W dziele Matthäusa Meriana pt. „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae” z 1650 r. miasto wymienione jest pod nazwą Kranowitz[7]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie polskie nazwy miejscowości Krzanowice oraz Chrzanowice oraz niemiecką Kranowitz[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu współczesnych Krzanowic rozwijała się zapewne osada grupy śląskiej kultury łużyckiej, gdyż w 1925 r. na terenie miasta odkryto jej cmentarzysko. Badania archeologiczne prowadzono w 1925 r. oraz w latach 1976–1985. Ustalono, że pochówki odbywały się w okresie 1300-650 p.n.e. i że były one dość zróżnicowane. Wyodrębniono bowiem trzy rodzaje pochówków: popielnicowe, bezpopielnicowe oraz tzw. typu kietrzańskiego.
Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie króla czeskiego Przemysła Ottokara II z 3 lutego 1265, w którym nadał on wsie Krzanowice i Štěpánkovice rycerzowi Herbordowi, stolnikowi biskupa ołomunieckiego, oraz tę pierwszą zezwolił lokować jako miasto na prawie głubczyckim[9].
Prawa miejskie Krzanowice posiadały do 1945 r. Po wojnach śląskich miasto znalazło się w granicach Prus. Od 1818 w nowym powiecie raciborskim. Według spisu z 1910 Krzanowice zamieszkałe były w 97% przez czeskojęzycznych (zobacz gwary laskie) Morawców[4].
Po II wojnie światowej (i włączeniu do Polski) Krzanowice zostały zarejestrowane jako gmina wiejska. Prawa miejskie zostały przywrócone w 2001 r. W okresie hitlerowskiego reżimu w latach 1936–1945 miejscowość nosiła nazwę Kranstädt[10].
Z racji wielkości i względnego zachowania lokalnych tradycji, można by uznać Krzanowice za stolicę polskich Moraw. Gwary laskie na terenie Polski w największym stopniu zachowały się właśnie w gminie Krzanowice[9]. W latach 2011 do 2012 Miejski Ośrodek Kultury w Krzanowicach organizował projekt Dwa narody jedna kultura morawska, z festiwalem piosenki polsko-morawskiej czy wydaniem publikacji „Jako rzadziły i o czym pyrwe śpiwały nasze Omy”. Cyklicznie odbywa się tu Międzynarodowy Konkurs Gwary Laskiej „Morawske rzadzyni selske hospodyni”[4].
Transport i komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]W mieście funkcjonuje jedna parafia rzymskokatolicka św. Wacława z kościołem św. Mikołaja.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Piramida wieku mieszkańców Krzanowic w 2014 r.[2]:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2000 r. w sprawie nadania statusu miasta miejscowościom i określenia ich granic oraz zmiany granic niektórych miast (Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1231).
- ↑ a b Krzanowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b c Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115–131, 2016.
- ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 69, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 177. ISBN 978-83-910595-2-4.
- ↑ Matthäusa Meriana, „Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae”, Frankfurt am Main 1650.
- ↑ Krzanowice – Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, 1880–1902, Tom IV, s. 610.
- ↑ a b 750 lat Krzanowic. „Krzanowice i okolice”, lipiec/sierpień 2015.
- ↑ M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska, Opole-Kluczbork 1997, s. 57.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Krzanowice, zapewne Chrzanowice (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 770.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
