Mani

Ten artykuł dotyczy twórcy manicheizmu. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Mani, znany także jako Manes i Manicheusz (ur. 14 kwietnia 216 koło Seleucji nad Tygrysem, zm. ok. 276 r. w Gundiszapurze) – twórca manicheizmu^[1].

Urodził się w zachodniej Persji. Wychowywał się we wspólnocie elkazaitów, ruchu gnostyckiego działającego w III i IV wieku, wywodzącego się z chrześcijaństwa. W dwunastym roku życia Mani miał pierwsze objawienie. Drugie objawienie, które miało miejsce 12 lat później, dało początek manicheizmowi. Poglądy religijne Maniego łączyły wpływy różnych religii, z których najważniejszy jest związek z zaratusztrianizmem.

Od około trzydziestego roku życia Mani podróżował (m.in. do północno-zachodnich Indii), prowadząc działalność misyjną. Znalazł oparcie we władcach Persji, jednak ich przychylność skończyła się po dojściu do władzy Bahrama I, a przede wszystkim po krytyce kapłanów zoroastryjskich. Ok. 276 roku Mani został na polecenie króla uwięziony w Gundiszapurze w południowo-zachodniej Persji, a w końcu zabity.

Obok wielu relacji i komentarzy zwolenników oraz krytyków Maniego zachowało się kilka dzieł i listów jego autorstwa. Część z nich odnaleziono dopiero na początku XX wieku na pustyni Gobi. List-Fundament (dosł. List [o] fundamencie, /łac./ Epistola fundamenti) Maniego był jednym ze świętych pism wyznawców manicheizmu. Mani nazywa siebie w nim Manicheuszem, apostołem Jezusa Chrystusa. Augustyn z Hippony polemizował z nim w 397 r. w dziełku Przeciw listowi Maniego, który nazywają «Listem podstawowym».

Zobacz w Wikiźródłach tekst Epistola Fundamenti (łac.)

• A. von Le Coq: Manichaica. T. III. s. 40.
• S. Lindquist: Manikeismens Religionshistorika Stellning. s. 32-44.
• Steve Runciman: Manicheizm średniowieczny. Wydawnictwo Książnica Sp. z o.o.. Brak numerów stron w książce
• Wielka Historia Świata. Aleksander Krawczuk (red.). T. 3: Świat okresu cywilizacji klasycznych. Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2005, s. 589. ISBN 83-85719-84-9.
• Eborowicz W.: Wstęp do «O naturze dobra». W: Św. Augustyn: Dialogi filozoficzne. Wyd. 2. Kraków: Znak, 1999, s. 819-828. ISBN 83-7006-681-X.