Niżankowice (Ukraina)
49°40′49″N 22°48′21″E/49,680278 22,805833
.JPG) Widok ogólny Niżankowic | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia |
2,07 km² | ||||
| Wysokość |
215 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3238 | ||||
| Kod pocztowy |
82043 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
| 49°40′49″N 22°48′21″E/49,680278 22,805833
| |||||
-1.JPG)
-3.JPG)
Niżankowice (pierw. Krasnopol[1]; ukr. Нижанковичі, Nyżankowyczi) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim, nad Wiarem. Status osiedla typu miejskiego od 1940 r. Liczy około 1725 mieszkańców.
Miasto królewskie starostwa przemyskiego w drugiej połowie XVI wieku[2], Nizankowice położone były na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze wzmianki o Krasnopolu czyli dzisiejszych Niżankowicach pochodzą z lat 1377–1378. W 1431 r. Władysław II Jagiełło lokuje miasto na prawie polskim. Kazimierz IV Jagiellończyk przenosi je w 1448 r. na prawo niemieckie. W tym samym roku powstaje tutejsza parafia rzymskokatolicka. W 1461 r. powstaje kościół rzymskokatolicki pw. Świętej Trójcy. Około lat 1498 i 1502 oraz w roku 1524 Niżankowice doświadczają najazdów tatarskich. Z kolei w 1601 r. miasto zostało złupione przez starostę przemyskiego Tomasza Drohojowskiego, a w 1607 r. przez Jana Szczęsnego Herburta. Z roku 1602 pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście[4]. Potem Niżankowice ponownie są najeżdżane przez Tatarów – w latach 1620, 1621, 1624 oraz 1626, płonąc przy tym kilkakrotnie. W 1647 uzyskuje prawa składu wina. W 1657 miasto w czasie Potopu niszczy najazd oddziałów siedmiogrodzko-kozackich Rakoczego. W 1759 powstaje ratusz. W drugiej połowie XVIII wieku powstaje samodzielna gmina żydowska w Niżankowicach.
Od 1772 r. w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii w powiecie przemyskim. Od roku 1872 przez miasto prowadzi ważna linia kolejowa łączącą Lwów z Budapesztem tzw. Pierwsza Węgiersko-Galicyjska Kolej Żelazna, w mieście znajduje się dworzec kolejowy. W 1880 r. w Niżankowcach żyje 1646 a w pobliskim i wkrótce wchłoniętym Wyhadowie 106 mieszkańców. W tej liczbie 467 rzymskich katolików, 642 grekokatolików, 643 Żydów i wyznawców innych religii. W tymże roku pożar trawi miasto.
Niżankowice i okolice były areną walk podczas I wojny światowej oraz walk polsko-ukraińskich w latach 1918–1919. 13 grudnia 1918 r. w bitwie z Ukraińcami ginie tu 9 polskich gimnazjalistów, zwanych "Orlętami Przemyskimi", służących w szeregach 10 pułku piechoty (późniejszy 37 pułk piechoty). Ginie także Irena Benschówna, sanitariuszka, która nie tylko opatrywała rannych, ale i brała czynny udział w walkach[5]
W 1921 r. Niżankowce liczą 1865 mieszkańców, z czego 408 Żydów. Są miejscowością gminną województwa lwowskiego, gdyż w 1934 r. tracą prawa miejskie[6].
Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę Niżankowice znalazły się w części kraju okupowanej przez Armię Czerwoną i anektowanej przez ZSRR zgodnie z ustaleniami paktu Ribbentrop-Mołotow i niemiecko-sowieckiego układu o granicach i przyjaźni. Od 4 grudnia 1939 r. znajdowały się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim. Po ataku Niemiec na ZSRR miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Od 3 listopada 1941 r. na terenie powiatu przemyskiego dystryktu krakowskiego w składzie Generalnego Gubernatorstwa. Po zajęciu miasta Niemcy utworzyli getto dla ludności żydowskiej, które zlikwidowali na przełomie lipca i sierpnia 1942 r. Między 27 lipca a 3 sierpnia 1942 r. Niemcy wywieźli niżankowickich Żydów do Przemyśla lub Dobromila. Jesienią Żydzi pochodzący z Niżankowic zostali stamtąd wywiezieni do obozu zagłady w Bełżcu. 31 lipca 1944 r. miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie[7].
W latach 1939–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj w różnych okolicznościach 12 Polaków[8].
Po II wojnie światowej ponownie w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 r. niepodległości przez Ukrainę w jej składzie. Planowane jest otwarcie drogowego przejścia granicznego Malhowice-Niżankowice. Po II wojnie światowej istniało tutaj kolejowe przejście graniczne dla pociągów jeżdżących na trasie Przemyśl–Zagórz przez Związek Radziecki.
Rejon starosamborski, w którym leżą Niżankowice, należy do transgranicznego mikroregionu Dolina Wiaru.
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Rynek miejski
- pałac rodziny Hrim[9]
- Ratusz miejski
- Kościół św. Trójcy w Niżankowicach
- Cerkiew św. Trójcy w Niżankowicach
- Synagoga w Niżankowicach
- Cmentarz żydowski w Niżankowicach
- Przed 1939 w Niżankowicach funkcjonował polski Dom Ludowy, a 1 stycznia 1938 otwarto pierwszą Gospodę Katolicką[10].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- 1880 r. – 1752 z czego: 467 rzymskich katolików, 642 grekokatolików, 643 Żydów i wyznawców innych religii
- 1917 r. – 2400 z czego: 1000 Polaków, 900 Ukraińców, 500 Żydów
- 1921 r. – 1865 z czego: 408 Żydów
Związani z Niżankowicami
[edytuj | edytuj kod]- Urodzeni w Niżankowicach
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Urszula Olbromska: O pamięci w kamieniu wyrytej... Upamiętnienia Obrońców Ojczyzny i Pomordowanych w rejonie przygranicznym (obecna Ukraina). W: Wojciech Walczak, Karol Łopatecki (red.): Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. T. V. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2013, s. 449, seria: Zachowanie Polskiego Dziedzictwa Narodowego. ISBN 978-83-934920-8-4.
- ↑ w świetle lustracji przeprowadzonej w latach 1564–1565, Mateusz Fac, Początki i kształtowanie się grodowego starostwa przemyskiego (z uwzględnieniem kompetencji starostów i majątku domeny monarszej pod ich zarządem do końca XVI wieku), w: Rocznik Historyczno – Archiwalny, T. XXI, Przemyśl 2010, s. 14.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej , Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2.
- ↑ ; zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Niżankowicom https://web.archive.org/web/20120705002459/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/828.html
- ↑ Stanisław Gęsiorski, PRZEMYŚL: 101. rocznica walk „Przemyskich Orląt” [online], Archidiecezja Przemyska [dostęp 2023-08-26] (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 548
- ↑ ВОВ-60 – Сводки. [dostęp 2012-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)].
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 697, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ Z Przemyśla przez Niżankowice do ukraińskich Karpat
- ↑ Co słychać w Niżankowicach?. „Wschód”. Nr 71, s. 6, 10 stycznia 1938.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maciej i Małgorzata Oziembłowscy Semper Fidelis nr 4(69), str.52-55, Wrocław 2002
- Mapa WIG Dobromil Pas 50 Słup 35 Warszawa 1938
- Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 762
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Niżankowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 167.
- Niżankowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 386.
- Strona poświęcona historii Niżankowic
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
