Nikolaos Plastiras

Nikolaos Plastiras

Νικόλαος Πλαστήρας

Czarny Jeździec

Jako przywódca Komitetu Rewolucyjnego (1923–1924)
generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	4 listopada 1883 Karditsa
Data i miejsce śmierci	26 lipca 1953 Ateny
Przebieg służby
Lata służby	1904–1924
Siły zbrojne	Armia Helleńska
Główne wojny i bitwy	zamach z Gudi, I wojna bałkańska, II wojna bałkańska, wojna domowa w Rosji, wojna grecko-turecka, rewolucja 11 września 1922
Późniejsza praca	polityk

Nikolaos Plastiras

Data i miejsce urodzenia	4 listopada 1883 Karditsa
Data i miejsce śmierci	26 lipca 1953 Ateny
premier Grecji
Okres	od 3 stycznia 1945 do 9 kwietnia 1945
Przynależność polityczna	bezpartyjny
Poprzednik	Jeorios Papandreu (ojciec)
Następca	Petros Wulgaris
premier Grecji
Okres	od 15 kwietnia 1950 do 21 sierpnia 1950
Przynależność polityczna	Narodowa Postępowa Unia Centrum
Poprzednik	Sofoklis Wenizelos
Następca	Sofoklis Wenizelos
premier Grecji
Okres	od 1 listopada 1951 do 11 października 1952
Przynależność polityczna	Narodowa Postępowa Unia Centrum
Poprzednik	Sofoklis Wenizelos
Następca	Dimitrios Kiusopulos
Multimedia w Wikimedia Commons

Nikolaos Plastiras, gr. Νικόλαος Πλαστήρας (ur. 4 listopada 1883, zm. 26 lipca 1953) – grecki wojskowy i polityk.

Syn Christosa Plastirasa. W 1909 brał udział w zamachu z Gudi. Sławę bohatera wojennego zyskał w czasie wojen bałkańskich; od tego czasu nosił przydomek „Czarnego Jeźdźca”. Od 1916 działał w wenizelistowskiej Obronie Narodowej. W tym samym roku walczył na froncie macedońskim, a następnie ochotniczo wziął udział w alianckiej interwencji antybolszewickiej w wojnie domowej w Rosji. Walczył w wojnie grecko-tureckiej 1919–1922, ugruntowując swoją sławę znakomitego oficera^[1].

Po klęsce Grecji wziął udział w buncie wojska przeciwko królowi Konstantynowi i rojalistycznemu rządowi. Stanął na czele Komitetu Rewolucyjnego razem z gen. Stilianosem Gonatasem i płk Dimitriosem Fokasem. Organizatorzy protestu zażądali zrzeczenia się korony przez króla Konstantyna I oraz uwięzienia byłych premierów Dimitriosa Gunarisa i Nikolaosa Stratosa. Komitet przygotował ulotki, które rozrzucono następnie z samolotu nad Atenami; zawarto w nich postulaty abdykacji króla, powołania rządu, jaki byłby w stanie ograniczyć efekty klęski w Anatolii oraz rozwiązania parlamentu^[2]. Wprowadzenie stanu wyjątkowego, ogłoszone 26 września 1922 w Atenach, nie zmieniło sytuacji; zbuntowani wojskowi zyskali znaczne poparcie i dwa dni później weszli do stolicy, entuzjastycznie witani^[2]. Rząd złożył dymisję, zaś Konstantyn I zrzekł się (po raz drugi) korony na rzecz syna, Jerzego II^[2]. Premierem nowego rządu został Stylianos Gonatas. Plastiras odegrał decydującą rolę w stłumieniu kontrpuczu rojalistycznego^[1]. W 1924 junta wojskowa ogłosiła powstanie Drugiej Republiki Greckiej^[2].

W marcu 1933 Plastiras stał na czele nieudanego zamachu stanu, jaki miał miejsce po przegranych przez wenizelistów wyborach. Zaocznie skazany na śmierć^[3], zbiegł do Francji. Z zagranicy protestował przeciwko dyktaturze Metaksasa^[1]. W czasie okupacji Grecji był honorowym dowódcą EDES, chociaż nigdy nie przyjechał do kraju^[1]. Do Grecji wrócił w 1945, po stłumieniu przez Brytyjczyków powstania w Atenach (Dekemvriana). Pod naciskiem brytyjskim zgodził się zostać nowym premierem, jednak szybko musiał ustąpić^[1]. Również z polecenia brytyjskiego zawarł w lutym 1945 porozumienie z największą formacją partyzancką czasów okupacji, lewicowym ELAS, gwarantujące kary dla kolaborantów nazistowskich i integrację partyzantów w społeczeństwie powojennym w zamian za ich rozbrojenie. Porozumienie nie było w praktyce przestrzegane przez stronę rządową, która podjęła represje antylewicowe^[4]. W czasie wojny domowej w Grecji nie uczestniczył w życiu politycznym kraju^[1].

Po zakończeniu walk ponownie wrócił do aktywności politycznej jako przywódca Narodowej Postępowej Unii Centrum^[1]. W latach 1950–1952 ponownie był premierem Grecji, stojąc na czele rządów koalicji partii centrowych. Jego rząd kontynuował represje wymierzone w członków i sympatyków Komunistycznej Partii Grecji. Zdaniem niektórych historyków, odmówił m.in. ułaskawienia Nikosa Belojanisa, mimo masowej kampanii na rzecz odwołania wydanego w jego procesie wyroku śmierci^[5]. Według innych źródeł Plastiras opowiadał się za ułaskawieniem Belojanisa, jednak ostateczna decyzja w tej sprawie należała do króla Pawła I^[6]. Premier deklarował zakończenie masowych represji wobec lewicy; faktycznie w okresie sprawowania przez niego urzędu skrócono część wydanych wcześniej wyroków lub zamieniono wydane wyroki śmierci na dożywotnie więzienie. Równocześnie jednak pozostawała w mocy ustawa z 1947 o inwigilacji środowisk lewicowych^[7].

Latem 1952 Plastiras musiał odejść z urzędu premiera pod naciskiem Amerykanów, pod zarzutami niedostatecznych postępów w odbudowie kraju^[4]. W nowych wyborach nie zdołał po raz kolejny uzyskać mandatu poselskiego, w następnym roku zmarł^[1].