Okienko (botanika)

Okienko, mikropyle, okienko mikropylarne – u roślin nasiennych otwór na szczycie kanalika w osłonce (integumencie) zalążka.

Kanalik zakończony okienkiem powstaje w rezultacie niepełnego obrośnięcia zalążka przez jedną warstwę osłonki (u wszystkich nagonasiennych z wyjątkiem gniotowców i części okrytonasiennych) lub dwie warstwy osłonki (u gniotowców i części okrytonasiennych). U pierwotnych, kopalnych roślin nagonasiennych okienko w zalążkach nie występowało^[1].

U różnych grup systematycznych roślin kształt okienka jest rozmaity. U gniotowców i wymarłych benetytów osłonka tworzy wydłużony twór określany jako rurka mikropylarna, krótki u sagowcowatych. U sosnowatych okienko jest szerokie i odsłania całą górną powierzchnię ośrodka. U niektórych rodzajów (modrzew, jodła, daglezja i cedr) okienko na brzegu zawiera komórki wydzielnicze i pokryte jest kleistą substancją. U większości roślin jest jednak tylko prostym kanałem^[1].

U nagonasiennych okienko służy zwykle do przyjmowania ziaren pyłku. U niektórych jednak rodzajów (choina, araukaria, agatis i Saxegothaea) pyłek kiełkuje na łuskach szyszek żeńskich poza okienkiem i poprzez nie wrasta tylko łagiewka pyłkowa^[1]. W przypadku okrytonasiennych, u części roślin, łagiewka wrasta do woreczka zalążkowego przez okienko. Zjawisko to jest określane mianem akrogamii (alternatywne drogi wnikania łagiewki określane są jako chalazogamia i mezogamia)^[2].

Po zapłodnieniu i powstaniu zarodka okienko zwykle zamyka się w wyniku wzrostu komórek wyścielających kanalik mikropylarny^[1]. Na dojrzałym nasieniu pozostałość okienka nierzadko można łatwo odnaleźć obok znaczka (hilum). Przez okienko w łupinie wyrasta zawsze korzonek i hipokotyl^[3].

W zależności od wzajemnego położenia okienka i sznureczka (funikulus) wyróżnia się różne kształty zalążka^[4]:

prosty (ortotropowy) – okienko znajduje się na tej samej osi, co osadka (chalaza) i sznureczek (funiculus)
odwrócony (anatropowy) – ośrodek zalążka jest odwrócony o 180º tak, że wierzchołek mikropylarny znajduje się tuż przy sznureczku
zgięty (kampylotropowy) – typ pośredni między zalążkiem ortotropowym a anatropowym

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Bohdan Rodkiewicz: Embriologia roślin nagozalążkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 30-31. ISBN 83-01-04524-8.
↑ Alfred Rutishauser: Embriologia i biologia rozmnażania roślin okrytonasiennych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 93.
↑ Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A.F.W.: Botanika. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 823.
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1018. ISBN 83-214-1305-6.

[rodkiewicz-1] Bohdan Rodkiewicz: Embriologia roślin nagozalążkowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 30-31. ISBN 83-01-04524-8.

[2] Alfred Rutishauser: Embriologia i biologia rozmnażania roślin okrytonasiennych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 93.

[3] Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A.F.W.: Botanika. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 823.

[4] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1018. ISBN 83-214-1305-6.

[1]