Pomoc:Odmiana francuskich imion i nazwisk

Na tej stronie przedstawiona jest odmiana francuskich imion i nazwisk, zgodna z zasadami pisowni i interpunkcji, opracowanymi przez prof. Edwarda Polańskiego. W przypadku części imion i nazwisk przedstawione tam zasady były zbyt ogólne lub nieprzystające do wszystkich przypadków, stąd wykorzystane zostały także opinie innych językoznawców, głównie z poradni językowej PWN.

Generalne zasady: jeśli tylko jest to możliwe, wszystkie imiona i nazwiska obce należy odmieniać. W przypadku języka francuskiego do ustalenia prawidłowego sposobu odmiany imion i nazwisk niezbędna jest znajomość nie tylko ich pisowni, ale również wymowy!

Żeńskie

• zakończone na -a – odmienne, zapis bez apostrofu (Anna, Anny);
• pozostałe – nieodmienne (Catherine, Jacqueline, Madelaine).

Męskie

• zakończone w wymowie i piśmie na tę samą spółgłoskę – odmienne, zapis bez apostrofu (Michel, Michela, Michelem);
  • UWAGA: w przypadku imion zakończonych na -x mamy: Félix, Féliksa albo Félixa, z Féliksem albo Félixem, o Féliksie albo Félixie;
• zakończone w wymowie i piśmie na różne spółgłoski – odmienne, zapis z apostrofem (Charles, Charles’a, Charles’em, Charles’u; Yves, Yves’a, Yves’em, o Yves’ie);
• zakończone w wymowie na spółgłoskę, w piśmie na samogłoskę – odmienne, zapis z apostrofem (Pierre, Pierre’a, Pierre’em; Gustave, Gustave’a, z Gustave’em);
• zakończone w wymowie i piśmie na samogłoskę:
  • -é – nieodmienne albo odmienne, zapis bez apostrofu (André, Andrégo, o Andrém; René, Renégo, o Reném);
  • -i – odmienne, zapis bez apostrofu (Henri, Henriemu, Henrim);
  • UWAGA: w przypadku imienia Guy niejednoznaczność; Jan Grzenia uznał, że w wymowie jest ono nieodmienne, ale możliwe jest jego odmienianie w piśmie (Guya, Guyowi), choć lepiej tego unikać^[1];
• zakończone w wymowie na samogłoskę, w piśmie na spółgłoskę – odmienne lub nieodmienne (Louis, Louisa, Louisowi albo nieodmienne; ALE: François zawsze nieodmienne).

Imiona wieloczłonowe

• w przypadku szeregu imion oddzielonych w piśmie spacją (tj. bez łącznika) odmienne wszystkie, zgodnie z powyższymi zasadami (Jean Pierre, Jeana Pierre’a);
• w przypadku tzw. imion złożonych (zapisywanych z łącznikiem) odmieniać można bądź obydwa człony, bądź tylko drugi (Jean-Pierre, Jeana-Pierre’a lub Jean-Pierre’a)^[2]; niektórzy językoznawcy polecają to drugie rozwiązanie^[3].

Nazwiska zakończone w piśmie na spółgłoskę

• wymawianą – odmienne, zapis bez apostrofu (Pasteur, Pasteura, z Pasteurem, o Pasteurze);
  • UWAGA: w wypadku nazwisk zakończonych na wymawiane -c lub -q mamy w narzędniku stosujemy zapis przez "k": M. Mauriac, D. Mauriaca, N. z Mauriakiem, Msc. o Mauriacu; M. Toulouse-Lautrec, D. Toulouse-Lautreca, N. z Toulouse-Lautrekiem, Msc. o Toulouse-Lautrecu^[4]; M. Houellebecq, D. Houellebecqa, N. z Houellebekiem, Msc. o Houellebecqu^[5];
• niewymawianą – odmienne, zapis bez apostrofu (Degas, Degasa, z Degasem, o Degasie; Dumas, Dumasa, z Dumasem, o Dumasie – wówczas niema spółgłoska jest wymawiana);
  • ALE: w wypadku nazwisk zakończonych na niewymawiane -s lub -x, znajdujące się po dźwięku [e] (a więc np. Beaumarchais, Rabelais) – z apostrofem (Beaumarchais, Beaumarchais’go, o Beaumarchais’m; Chavannes’a, Chavannes’owi, z Chavannes’em, o Chavannie);
  • ALE: w wypadku nazwisk zakończonych na niewymawiane -s lub -x, znajdujące się po -o, -oi, -au, -ou – nieodmienne (Giraudoux, Delacroix, Laclos, Dubois);
  • -an, -am, -in, -im, -on, -om – zapis bez apostrofu (Lupin, Lupina, Lupinowi, z Lupinem, o Lupinie)^[6]; dotyczy to również nazwisk typu Mitterrand (Mitterrand, Mitterranda, z Mitterrandem, o Mitterrandzie), aczkolwiek można spotkać się również z opinią, że tego typu nazwiska mogą być nieodmienne (a więc: Blanc, Blanca, Blankiem albo nieodmienne)^[7];
  • -ault – nieodmienne lub odmienne, zapis wówczas bez apostrofu (Géricault, Géricaulta, z Géricaultem, o Géricaulcie)^[8].

Nazwiska zakończone w piśmie na samogłoskę

• -e nieme – odmienne, zapis z apostrofem (Larousse, Larousse’a, Larousse’owi, z Larousse’em);
• -a wymawiane – odmienne, zapis bez apostrofu (Zola, Zoli, z Zolą, o Zoli; Broca, Broki^[9]).
• -é, -ée, -ai, -eu – odmienne, zapis bez apostrofu (Mérimée, Mériméego, Mériméem);
• -i – odmienne, zapis bez apostrofu (Hunri, Hunriemu)^[10];
• -o, -oi, -au, -ou, -ua – nieodmienne (Despiau, Pompidou, Pasqua)^[11];
• -y po spółgłosce – odmienne, zapis bez apostrofu w narzędniku i miejscowniku, w pozostałych z apostrofem (Henry, Henry’ego, Henry’emu, z, o Henrym)^[6];
• -y po samogłosce – odmienne, zapis bez apostrofu (Gray, Graya, z Grayem, o Grayu);

Uwagi i wyjątki

• W przypadku, gdy końcowy dźwięk się zmienia podczas odmiany, także pisownie się zmienia (Barthes, o Barcie, Ingres, o Ingrze, Chavannes, o Chavannie).
• Sarkozy – ze względu na węgierskie pochodzenie można by odmieniać bez apostrofu we wszystkich przypadkach^[12].
• Deschamps – nieodmienne lub odmienne (Deschampsa, Deschampsowi, Deschampsie, Deschampsem)^[13].
• Nazwiska dwuczłonowe – nie istnieje sztywna zasada, przeważnie odmieniany jest tylko drugi człon (np.: Gay-Lussac, Gay-Lussaca, Gay-Lussakiem^[4]; Lévi-Strauss, Lévi-Straussa, Lévi-Straussie^[4]; Saint-Exupéry, Saint-Exupéry’ego, Saint-Exupérym^[4]; Toulouse-Lautrec, Toulouse-Lautreca, Toulouse-Lautrecu^[4]), jednak istnieją także przypadki, gdy odmieniany jest pierwszy człon nazwiska (np. Joliot-Curie, Joliota-Curie, Joliocie-Curie^[4]).

• Słownik Języka Polskiego PWN. Zasady pisowni i interpunkcji. 61.2 Imiona obce
• Słownik Języka Polskiego PWN. Zasady pisowni i interpunkcji. 66. Odmiana nazwisk francuskich i angielskich