Skorogoszcz

Skorogoszcz
	wieś
	; Kościół pw. św. Jakuba Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	brzeski
Gmina	Lewin Brzeski
Liczba ludności (2021)	1091
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	49-345
Tablice rejestracyjne	OB
SIMC	0498282
	Położenie na mapie gminy Lewin Brzeski Skorogoszcz
	Położenie na mapie Polski Skorogoszcz
	Położenie na mapie województwa opolskiego Skorogoszcz
	Położenie na mapie powiatu brzeskiego Skorogoszcz
	50°45′34″N 17°40′54″E/50,759444 17,681667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Skorogoszcz (tuż po wojnie Szurgoszcz^[4], niem. Schurgast) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Lewin Brzeski^[5]. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1271 rokiem, zdegradowany w 1945 roku^[6]. W latach 1945–1954 i 1973–1975 miejscowość była siedzibą gminy Skorogoszcz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Toponimia

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1223 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza gdzie zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie Scorogostow^[7]. W łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez Kazimierza I opolskiego zanotowana została w formie Svorogostou Most, gdzie wymieniona jest w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iure polonico^[8]^[9]. W kolejnym dokumencie z 1248 miejscowość zanotowana Storogostomnost^[10].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Surgost^[11]^[12]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym Bolesława opolskiego z dnia 1 września 1310 roku miasto wymienione jest pod nazwą Surgost^[13]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Schurgastum^[14].

Polską nazwę Szurgoszcz w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[15].

Historia

Od roku 1271 do 1945 Skorogoszcz posiadała prawa miejskie, które utraciła decyzją na podstawie rozporządzenia wojewody śląsko-dąbrowskiego. Rozporządzenie to pozbawiało ustroju miejskiego małe miasteczka, które posiadały duży odsetek ludności rolniczej i były silnie zniszczone przez wojnę^[16].

Przekształcono wtedy Skorogoszcz w ośrodek wiejskiej gminy zbiorowej.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[17]:

kościół par. pw. św. Jakuba, 1852 r.,
cmentarz ewangelicki, obecnie rzym.-kat., z 1750 r.,
ogrodzenie z bramą i furtą,
park, z pierwszej poł. XVIII w., XIX w.,
wodociągowa wieża ciśnień, ul. Zamkowa, z 1910 r.

Inne zabytki:

cmentarz żydowski

Szkoły

Publiczna Szkoła Podstawowa im. Kawalerów Orderu Uśmiechu
Publiczna Szkoła Podstawowa w Skorogoszczy, jako pierwsza szkoła na świecie, przyjęła w marcu 2003 imię Kawalerów Orderu Uśmiechu.

Osoby związane ze Skorogoszczą

Karl Gratza (1820–1876) – niemiecki duchowny katolicki, administrator parafii Skorogoszcz (1853–1865), poseł do Reichstagu (1875–1876)
Józef Wojaczek (1901–1993) – polski duchowny katolicki, Misjonarz z Mariannhill
Jerzy Greiner (1905–1945) – polsko-niemiecki duchowny katolicki
Dominicus Germanus de Silesia (1588–1670) – niemiecki franciszkanin

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 123731
↑ Wieś Skorogoszcz w liczbach [online], Polska w liczbach (pol.).
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 70–71.
↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 117.
↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 145.
↑ Grünhagen 1866 ↓, s. 256.
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T. 14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889
↑ Georg Korn, Breslauer Urkundenbuch, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str. 83.
↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.
↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str. 28.
↑ Administrator, Skorogoszcz - Daty i fakty [online], skorogoszcz.pl [dostęp 2017-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-06] .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 14 .

Bibliografia

ColmarC. Grünhagen ColmarC., Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz, Breslau: Josef Max & COMP., 1857 .
ColmarC. Grünhagen ColmarC., Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866 (niem.).

Linki zewnętrzne

Historia wsi
Śląska Biblioteka Cyfrowa - Schurgast
Schurgast, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 396 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 123731

[populacja2021-2] Wieś Skorogoszcz w liczbach [online], Polska w liczbach (pol.).

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[4] Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945

[R2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 70–71.

[CITEREFGrünhagen1866117-7] Grünhagen 1866 ↓, s. 117.

[CITEREFGrünhagen18574-8] Grünhagen 1857 ↓, s. 4.

[CITEREFGrünhagen1866145-9] Grünhagen 1866 ↓, s. 145.

[CITEREFGrünhagen1866256-10] Grünhagen 1866 ↓, s. 256.

[11] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online

[12] H. Markgraf, J. W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae T. 14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis, Breslau 1889

[13] Georg Korn, Breslauer Urkundenbuch, Erster Theil, Breslau, Verlag von Wilhelm Gottlieb Korn 1870, str. 83.

[14] Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.

[15] Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str. 28.

[16] Administrator, Skorogoszcz - Daty i fakty [online], skorogoszcz.pl [dostęp 2017-01-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-06] .

[17] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 14 .

[2]

Miasto	Lewin Brzeski
Wsie	Borkowice Buszyce Chróścina Golczowice Jasiona Kantorowice Łosiów Mikolin Nowa Wieś Mała Oldrzyszowice Przecza Ptakowice Różyna Sarny Małe Skorogoszcz Stroszowice Strzelniki Wronów
Osada	Leśniczówka
Części miasta	Chorzelin Wróblin
Przysiółki wsi	Błażejowice Niwy Piaski Raski Zawadno

Przynależność wojewódzka	woj. śląskie (1945–50) woj. opolskie (1950–75)
Miasta (1945–75)	Korfantów (Fyrląd) (do 1945) Niemodlin Szurgoszcz (do 1945)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Dąbrowa Grabin (Grebin) (do 1954) Gracze (Grasz) Korfantów (Fyrląd) Łambinowice Niemodlin (od 1973) Skorogoszcz (Szurgoszcz) Tułowice (do 1954)
Gromady (1954–72)	Dąbrowa (1954–72) Grabin (1954–72) Gracze (1954–72) Korfantów (1954–72) Łambinowice (1954–72) Narok (1954–72) Niemodlin (1959–72) Oldrzyszowice (1954–59) Przechód (1954–72) Przydroże Małe (1954–59) Rogi (1954–61) Rzędziwojowice (1954–59) Skarbiszowice (1954–59) Skorogoszcz (1954–72) Stara Jamka (1954–59) Tułowice (1954–72)