Wikipedysta:Tim Ocean/Tarot

Talia tarota, tarot - specjalna talia kart do gry licząca 78 kart składająca się z:

1) Czterech kolorów złożonych z króla, damy, rycerza, waleta i blotek od 1 do 10.

2) Dodatkowego, permanentnego koloru atutowego złożonego z kart ponumerowanych od 1 do 21.

3) Specjalnej karty głupca lub excuse przedstawiającej często postać podobną do jokera.

W ezoteryce kartom tarota przypisuje się alegoryczne, mistyczne znaczenie i wykorzystuje do wróżenia i medytacji.

Talia tarota powstała w Północnych Włoszech ok. 1425 roku i była początkowo używana wyłącznie do gry w karty. W XVIII w. tarot zaczął być wykorzystywany do wróżenia, jednakże nigdy nie wyszedł z użycia przy grze w karty. Talie tarota do gry i do wróżenia rozwijały się odtąd równolegle do siebie. Współcześnie talia tarota jest wykorzystywana zarówno do wróżenia i medytacji jak i gry.

Gra wykorzystująca talię tarota jest najprawdopodobniej ojcem idei koloru atutowego. Wszystkie współczesne gry karciane wykorzystujące tę mechanikę, takie jak brydż, skat czy tysiąc są dalekimi potomkami tarota. Tarot pozostaje w wielu krajach jedną z najpopularniejszych gier karcianych.

Tarot, często zapisywany tarau we wczesnych źródłach to francuski odpowiednik włoskiej nazwy tarocco (w liczbie mnogiej tarocchi)^[1]. Niemieckim odpowiednikiem jest tarock^[1]. Nazwa tarocco nie funkcjonowała we Włoszech do XVI w^[1]. W XV-wiecznych Włoszech gra była znana jako trionfi, a talia tarota jako carte da trionfi (karty z atutami)^[1]. Istnieje możliwość, że włoskie tarocco pochodzi od francuskiego tarot lub tarau, a nie odwrotnie^[1]. W języku polskim funkcjonuje zarówno tarot jak i tarok w znaczeniu i gry i talii kart i wróżenia z niej^[2].

Talia tarota powstała ok. 1425 roku w północnych Włoszech poprzez dodanie do talii włoskiej dam, specjalnego, piątego koloru kart, który zaczął pełnić rolę permanentnego koloru atutowego oraz dodatkowej, specjalnej karty, tzw. karty głupca o odrębnej mechanice^[1]. Było to bardzo dużą innowacją, gdyż kolor atutowy wcześniej nie istniał w grach karcianych^[1]. Gra funkcjonowała we Włoszech w XV w. pod nazwą trionfi, a talia - pod nazwą carte da trionfi^[1]. Najwcześniejsza udokumentowana wzmianka pochodzi z dworu w Ferrarze z 1442 roku^[1]. Najstarsza zachowana talia została wykonana dla dworu w Mediolanie przypuszczalnie w 1441^[1]. Do końca wieku tarot był znany w całych północnych Włoszech od Rzymu na północ^[1]. W XVI w. talia tarota dotarła do Francji i Szwajcarii^[1]. Duża liczba źródeł z Włoch z XV w., a także ze wszystkich trzech krajów z XVI i XVII w. potwierdza, że talia tarota była używana do specjalnego rodzaju gry w karty^[1]. Żadne źródło z tego okresu nie wiąże jej z żadnym okultystycznym zastosowaniem^[1]. Jedna wzmianka wspomina ich użycie przy odczytywaniu charakterów ludzi^[1].

Najwcześniej w XVIII w. użycie tarota do wróżenia upowszechniło się we Francji i w Bolonii^[1]. Użycie tarota w celach okultystycznych pochodzi z Francji, zostało opisane po raz pierwszy w 1781 roku i przez kolejne 100 lat rozwijało się tylko w tym kraju^[1]. Z Francji okultystyczne zastosowanie tarota trafiło do Anglii, a w XX w. także do Niemiec, Stanów Zjednoczonych i do innych krajów^[1]. W 1910 roku zostaje wydana pierwsza czysto okultystyczna talia tarota - Talia Waite'a - opracowana przez Arthura Waite'a i namalowana przez Pamelę Colman-Smith^[3]. W 1944 Aleister Crowley wydaje pierwsze wyczerpujące ezoteryczne opracowanie talii tarota - The Book of Toth^[3].

Około 1740 roku do talii tarota wprowadzono kolory z talii francuskiej: trefle, piki, kiery i kara w miejsce tradycyjnych kijów, mieczy, pucharów i monet z kart włoskich^[1]. Mniej więcej w tym samym czasie tradycyjne przedstawienia na kartach atutowych zostały porzucone na rzecz zwierząt i scen życia codziennego^[1]. Odtąd atuty zaczęły być identyfikowane wyłącznie po liczbach rzymskich lub arabskich. Nowa forma tarota kojarzona z Niemcami do 1800 roku wyparła tradycyjną formę tarota wszędzie poza Francją, Szwajcarią i Włochami^[1]. Ok 1900 roku zaadoptowali ją gracze francuscy, co spowodowało, że tradycyjna talia pozostała w użytku tylko we Włoszech i we włosko- oraz niemieckojęzycznych fragmentach Szwajcarii^[1].

Funkcjonowanie gry we Włoszech w XV w. pod nazwą trionfi, a także ang. nazwa trump świadczy o tym, że idea atutów w grach karcianych wywodzi się najprawdopodobniej z tarota^[1].

Talia tarota składa się w pełnej wersji z:

1) Czterech kolorów złożonych z króla, damy, rycerza, waleta i blotek ponumerowanych od 1 do 10^[1].

2) Dodatkowego koloru atutowego złożonego z kart ponumerowanych od 1 do 21, przy czym najmłodszym atutem jest 1, a najstarszym 21^[1].

3) Specjalnej karty głupca lub excuse przedstawiającej często postać podobną do jokera^[1].

Łącznie daje to 78 kart^[1].

Talia tarota występuje w wielu odmianach różniących się liczbą i wyglądem kart. We Włoszech kolorami nieatutowymi są kije/maczugi, miecze, kielichy i monety^[1]. We Francji i Europie Środkowej: piki, trefle, kara i kiery^[1]. Karty atutowe są ozdobione rozmaitymi ilustracjami. Klasycznie przedstawiały ilustracje takie jak papież, miłość, diabeł, gwiazda, świat i anioł (lub sąd ostateczny)^[1] itp. Z czasem klasyczne ilustracje zostały zastąpione wizerunkami zwierząt i scenami z życia codziennego^[1]. Współcześnie karty atutowe przedstawiają zwykle sceny z życia codziennego.

Talia tarota jest wykorzystywana do gry w tarota polegającej na braniu lew i zbieraniu punktów za karty^[1]. Gra występuje w bardzo wielu wariantach, jednakże ich cechami wspólnymi są

1) występowanie 21 permanentnych atutów i dodatkowej karty głupca oraz^[1]

2) obowiązek dokładania atuta, gdy nie można dołożyć do koloru^[1].

Poza tym zasady są dosyć typowe dla gier typu wistowego, a rozgrywka przypomina tę z gier takich jak brydż czy piki.

Klasyczne starszeństwo kart w kijach i mieczach (treflach i pikach) jest następujące (od najstarszej):

król, dama, rycerz, walet, 10, 9,...,2,1^[1],

natomiast w pucharach i monetach (kierach i karach) jest następujące (od najstarszej):

król, dama, rycerz, walet, 1, 2,...,9,10^[1].

To szczególne starszeństwo kart występuje we wszystkich odmianach gry w tarota za wyjątkiem odmian z Francji i Sycylii^[1].

Klasycznie karta głupca nie zalicza się atutów, a jej mechanika jest odmienna: może być zagrana do dowolnej lewy z pominięciem obowiązku dokładania do koloru i obowiązku dokładania atutów (stąd jej nazwa excuse), jednak nie zdobywa ona lewy^[1]. Takie użycie karty głupca występuje np. w tarocie francuskim. W grach z Europy Środkowej użycie karty głupca jest inne: to po prostu najstarszy atut.

Poczynając od XVIII w. ezoterycy, najpierw we Francji, a potem w innych krajach dokonali reinterpretacji kart tarota. Nadali kartom mistyczne, alegoryczne znaczenie i zaczęli używać do wróżenia i medytacji. Odtąd talie tarota do gry i do wróżenia rozwijały się równolegle. Z Francji okultystyczne zastosowanie tarota upowszechniło się do Anglii, a w XX w. do Niemiec, Stanów Zjednoczonych i ostatecznie do innych krajów.

W ezoteryce i kartomancji kartom tarota przypisuje się mistyczne, alegoryczne znaczenie. Atuty interpretuje się jako Wielkie Arkana, a karty w pozostałych kolorach jako Małe Arkana^[4]. Kartę głupca zaliczono do tych pierwszych^[4]. Wielkie Arkana są ponumerowane od 0 do 21, karta głupca nosi numer 0^[4], przy czym jest uszeregowana jako pierwsza, ostatnia lub przedostatnia^[4]. Małe arkana dzielą się na 4 kolory z kart włoskich: miecze, kielichy, monety (albo denary lub pentakle) oraz buławy (kije, trefle)^[4]. Małe Arkana reprezentują świat materialny.

Tarocistka P. Scott Hollander zwraca uwagę na to, że Małe Arkana prawdopodobnie od początku były zwykłą talią kart do gry^[4], przez co były pierwotnie pozbawione alegorycznego znaczenia^[4], w związku z czym ich interpretacja jest trudna^[4]. Nie mają ustalonego znaczenia^[4], różni tarociści różnią się ze sobą w poglądach na temat znaczenia poszczególnych kart^[4], mimo to Małe Arkana pozostają ważną częścią talii tarota^[4].

Powstało wiele kart tarota przeznaczonych do wróżenia i medytacji. Różnią się one wyglądem kart, numeracją niektórych z nich, a czasami też liczbą.

Tarot marsylski to klasyczna talia tarota początkowo wykorzystywana do gry w karty. Małe arkana przedstawiają kolory z kart włoskich: monety, puchary, miecze i kije.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	Walet	Rycerz	Dama	Król

Głupiec	Żongler, Mag	Papieżyca	Cesarzowa	Cesarz	Papież	Kochankowie	Powóz
•
	Sprawiedliwość	Eremita	Fortuna	Moc	Wisielec	Śmierć	Umiarkowanie
•
	Diabeł	Wieża	Gwiazda	Księżyc	Słońce	Sąd ostateczny	Świat

Talia popularna we Francji. Atuty przedstawiają sceny z życia codziennego w XIX wiecznej Francji.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	Walet	Rycerz	Dama	Król

21 atutów
•

Talia popularna w krajach dawnych Austro-Węgier. Atuty przedstawiają sceny z życia codziennego w Europie Środkowej.

X + 0	X + 1	X + 2	X + 3	Walet	Rycerz	Dama	Król

21 atutów
•

• McLeod; Dummett: A History of Games Played with Tarot Pack. The Game of Triumphs. Volume one.. Brak numerów stron w książce

• Hollander P.S.: Tarot dla początkujących. Brak numerów stron w książce