Wari puruwinsiya

Wari puruwinsiya
Wari jisk'a suyu
Provincia de Huari

Wantar Chawin, Wari puruwinsiya

Wari puruwinsiya

Wallqanqa

Unancha

.

Mama llaqta

Piruw

Tinkurachina siwikuna

16

qhichwa simi, kastilla simi

Runakuna

62 598 (2007)

Runa ñit'inakuy

- runa / km² ()

Hallka k'iti kanchar

2 771,9 km²

Hanaq kay

3149 m (uma llaqta)

Kamasqa wata

Kuraka

Luis Alberto Sánchez Urbizagástegui
(2019-2022)

Karu rimay yupay

Pacha suyu

UTC-5

Qhichwa simipi llika tiyanan

Kastilla simipi llika tiyanan

munihuari.gob.pe

Anqash suyup puruwinsiyankuna

Wari nisqaqa (aymara simipi: Wari jisk'a suyu; kastilla simipi: Provincia de Huari) Piruw mama llaqtapi, Anqash suyupi, huk puruwinsiyam. Uma llaqtanqa Wari llaqtam.

Ima nin

Wari (Qheswa tarpuq), huk runakunapa sutin, hayusqa laqwakunawan (salqa michiq) ^[1] .
Wari Intipa sutin huk hacha suyu simipi ^[2]
Wari , warirunamanta ( hombre primitivo, ligado a la naturaleza) ^[3]

Wiñay kawsay

Allpa saywachi

Amachasqa sallqa suyukuna: Waskaran mamallaqta parki
Urqukuna: Altar Mayor rit'i urqu (+5.400 m) - Chinchiy icha Rurichinchay (6.309 m) - Murrurahu (+5.600 m) - Qaqat rit'i urqu (Cajat) (+5.200 m) - Laryarahu (Lariaraju) (+5.400 m) - Matashku rit'i urqu (+5.000 m) - Minuyu rit'i urqu (Minoyo) (+5.800 m) - Qaqapampa (Jacabamba) (+5.400 m) - Qarwaskancha rit'i urqu (+5.600 m) - Santa Rusa rit'i urqu (+5.200 m) - Tarush Wachanan rit'i urqu (+5.000 m) - Tuqtu (Tucto) (+5.000 m) - Wantsan icha Tunshu - Wishwi rit'i urqu (Gueshgue) (+5.000 m)
Mayukuna: Marañun mayu - Musna mayu (Río Mosna) - Puchka mayu - Qaqapampa mayu (Río Jacabamba) - Qarwaskancha mayu - Qullqa mayu - Rurichinchay mayu - Ruriq mayu - Wachiqsa mayu (Río Huachecsa) - Wari mayu
Quchakuna:: Anta Mina qucha - Challwaqucha - Hiqin qucha - Llankanuku qucha - Purway qucha (Wari distritu) - Q'anrash qucha (San Markus distritu) - Saqraqucha - Tishuyuq (Wantar Chawin distritu) - Tumarina qucha - Waskaqucha

Pulitika rakiy

Chunka suqtayuq distritunmi kan.

Thisritu	Runakuna (2007)^[4]	Uma llaqta
Anra	1.800	Anra
Masin	1.948	Masin
Pawqas	2.048	Pawqas
Puntu	3.472	Puntu
Qaqay	3.018	Qaqay
Rapayan	1.752	Rapayan
Rawapampa	739	Rawapampa
San Markus	13.607	San Markus
San Pedro de Chana	2.668	Chana
Uqu	1.786	Uqu
Wachis	3.758	Wachis
Wakchis	2.055	Wakchis
Wakachi	2.111	Wakachi
Wantar Chawin	9.088	Wantar Chawin
Wantar	3.010	Wantar
Wari	9.738	Wari

Simikuna

Wari puruwinsiyapiqa aswanta qhichwa simitam rimanku.

Thisritu	Kastilla simita rimaqkuna /1	%	Indihina simita rimaqkuna /1, /2	%
Anra	185	11.6	1,405	88.3
Masin	490	27.6	1,282	72.1
Pawqas	336	18.8	1,446	81.0
Puntu	177	5.6	2,959	94.3
Qaqay	148	5.5	2,516	94.1
Rapayan	502	33.8	969	65.3
Rawapampa	440	66.2	224	33.7
San Marcos	3,353	27.1	8,981	72.6
San Pedro de Chana	118	5.2	2,165	94.7
Uqu	630	39.3	969	60.4
Wachis	168	5.1	3,144	94.8
Wakchis	401	22.2	1,396	77.4
Wakachi	403	21.6	1,459	78.1
Wantar Chawin	1,307	16.4	6,631	83.2
Wantar	160	5.8	2,572	93.7
Wari	2,885	32.7	5,913	67.0
Llapan	11,703	20.9	44,031	78.8

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata /2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi) Pukyu: ^[5]

Karu puriy

Wantar Chawin nisqaqa mawk'a llaqtam. 1985 watapis UNESCO nisqa Tukuy runakunap qhapaq kaynin rimarirqan.

Kaypipas qhaway

Willay pukyukuna

↑ Waldemar Espinoza, Duviolspis niyan
↑ Versión de Alfredo Torero
↑ Versión de Guaman Poma Ayala. Entendido actual
↑ www.inei.gob.pe
↑ www.inei.gob.pe/

Hawa t'inkikuna

	Anqash suyu
	Uma llaqta: Waras
	Pruwinsyakuna: Antonio Raymondi • Asunsyun • Ayha • Bolognesi • Carlos Fermín Fitzcarrald • Kasma • Kurunku • Pallasqa • Pisqupampa • Pumapampa • Qarwa • Rikuway • Santa • Siwas • Uqrus • Waras • Wari • Warmiy • Waylas • Yunkay
	Amachasqa sallqa suyukuna: Waskaran mamallaqta parki • Waywash walla amachasqa allpa
	Urqukuna / Wallakuna: Awkillu • Artisanrahu • Chakrarahu • Champara • Chinchiy • Chawpikallki • Churup urqu • Hirishhanka • Ishinka • Kanchas • Kashan • Kayish • Kitarahu • Matarahu • Mururahu • Pallqarasu • Pastururi • Paqtsarahu • Pisqu urqu • Punkus • Pukahirka • Pukaranra • Pumapampa urqu • Pumpuyaq • Qaras • Pamparahu • Pukarahu • Qiwllarahu • Quñuqranra • Ranrapallqa • Rasaq • Runtuy • Ruriqucha • Shuyturahu • Suyruqucha rahu • Tawllirahu • Tuku • Tullparahu • Tuqllarahu • Ulta • Uqshapallqa • Uruashraju • Urus • Wallqan • Wantsan • Waskaran • Yanaphaqcha • Yanarahu (Llankanuku) • Yerupaja ••• Waywash walla • Yana Walla • Yuraq Walla
	Quchakuna: Arwayqucha‎ • Awkillu qucha • Churup qucha‎ • Higin qucha • Kulliqucha • Llankanuku quchakuna • Muruqucha • Pallqaqucha • Parun qucha • Pilaqatu • Qanchisqucha • Qiruqucha • Qucha 69 • Qunuqucha • Rahukulta qucha • Suyruqucha • Tiqllu
	Mayukuna: Aynin mayu • Kasma mayu • Marañun mayu • Musna mayu • Patiwillka mayu • Puchka mayu • Qillqay mayu • Santa mayu • Urqumayu • Warmiy mayu
	Anqash suyupi rimaykuna: Anqash rimay • kastilla • qhichwa
	Mawk'a llaqtakuna: Chankillu • Kitarawaqachiqpa mach'aynin • Pañamarka • Sechín • Wantar Chawin • Willkawasi
	Karu puriy: Kunchuku Qhichwa • Waylas • Yuraqwat'a

	Suyukuna (Piruw)
	Amarumayu · Anqash · Apurimaq · Ariqipa · Ayakuchu · Ika · Kashamarka · Lampalliqi · Lima · Luritu · Mayutata · Muqiwa · Pasqu · Piwra · Punu · Qispi Kay · Qusqu · San Martín · Sunin · Taqna · Tumpis · Ukayali · Wankawillka · Wanuku

[1] Waldemar Espinoza, Duviolspis niyan

[2] Versión de Alfredo Torero

[3] Versión de Guaman Poma Ayala. Entendido actual

[[http://www.inei.gob.pe]-4] www.inei.gob.pe

[5] www.inei.gob.pe/

[1]