Osman I

Osman I
Osmanski sultan
Vladavina	1299–1326
Period	Nastanak Osmanskog Carstva
Puno ime	Osman I
Prethodnik	Ertugrul
Nasljednik	Orhan I,Fatma sultanija,Princ Alaedin
Kraljevska kuća	Kuća Osmanova
Dinastija	Osmanska dinastija

Osman Gazi ili Otoman Gazi (1258 — 1326), turski vođa 1281—1299, turski sultan 1299—1326 i osnivač vladarske kuće Osmanlija.

Rođen je 1258. godine, iste godine kad su Mongoli popalili Bagdad. Nakon smrti oca Ertugrula 1281. godine Osman sa 23 godina je postao beg i vođa dela turskog plemena Kaji. Ovaj deo plemena se potom po Osmanu nadalje naziva Osmanlijama. Vladao je iz mesta Sogut, na granici sa Vizantijom, koji je njegov otac naselio bežeći pred mongolskom najezdom i koji je bio sedište plemena. Ubrzo je počeo okupljati plaćenike i redovno pljačkati oslabljeno Vizantijsko carstvo. Pored toga, i dalje su se reke turskih izbeglica pred mongolskim zlodelima slivale u njegovu oblast uključujući i veliki broj vojnika, Gazi ratnika, verskih ratnika, graničara i boraca za širenje islama.

Vrijedio je kao čovjek vrlo pametan, hrabar i koji je bio vješt sa oružjem. Osman Gazi je održavao, kao i njegov otac, dobre veze sa seldžučkim sultanom u Ikoniji. Oni su zajedničkim snagama vodili ratove protiv Vizantinaca i upada Tatara. Za njegovu nesebičnu pomoć i odanost sultanu bio je redovno nagrađivan svim počastima, zastavama i titulama. Tako je dobio pravo na izradu vlastitog novca i ovlašćenja vlastitog suda. Osmanov stalni pratilac i prijatelj (privatno i po oružju), bio je Koze Mihailo, vizantijski zemljoposjednik od Harman Kaua, koji još nije bio prešao na islam. Uz pomoć svog prijatelja, ali i političku snalažljivost, pošlo je Osmanu za rukom da se proširi po prostoru i po uticaju. Preduzimao je napade i prodirao sve do Burse, čime je stalno proširivao područje svoje vlasti.

Još 1288. god. potukao je on Romeje kod Melangine i preneo tamo svoju prestonicu, poturčivši i samu varoš u Karadžahisar. Posle raspada ikoniskog sultanata on počinje da stvara novu maloazijsku državu. To stvaranje moglo je biti samo na račun Vizantije. Od 1300. godine on je bio gospodar Anadolije, a od vizantijskih gradova opirala im se samo Nikeja, sa Nikomidijom, Brusom, Sardom, Filadelfijom, Magnesijom, Herklejom na Pontu, Fokejom i Izmirom. Vizantijski car je tamo poslao sina Mihajla. Osman je te 1301. godine dobio i Nikomidiju, a Mihajlo je tamo, zbog slabosti svoje vojske, strahovito bio potučen kod Bafejona i Magnezije, još iste godine.

Da bi ojačao svoj položaj na toj strani vizantijski car je u pomoć pozvao Alane, koji su se, za uzvrat, trebali naseliti u Carstvu. 10 000 njih su se, prema dogovoru, pojavili sa ženama i decom. Njima je u Maloj Aziji komandovao Mihajlo, koji je naskoro pre toga, 1302. godine, imenovan za komandanta u oblastima oko Izmira. Alani su nažalost bili poraženi, pa su morali napustiti logor u Magneziji i povući se u Pergamon, a kasnije u Pegaj, gde je Mihajlo ostao do januara 1303. godine zbog ozbiljne bolesti. Tokom ovog povlačenja Alani su se okrenuli protiv Vizantije i opljačkali su neka mesta.

Tada je ta opasnost postala jasna za sve državnike u Carigradu. Car Andronik, da bi s više izgleda odolevao Turcima, krajem 1303. godine, uze pod najam jednu jaku družinu španskih ratnika, "Katalane" predvođene slavnim Ruđerom de Florom, koji mu je ponudio pomoć i koji je dotle služio kao najamnik u borbama između kraljevstva Sicilije i Napulja. Andronik je njih 6 500 unapred isplatio, pa čak je Ruđera, četiri meseca kasnije, oženio svojom nećakom Marijom Asen i dodelio mu titulu megas dux.

Početkom 1304. godine Katalani su se prebacili na Kizik i zatim krenuli da razbiju Osmanovu opsadu Filadelfije. Zadavši mu sudbonosni udarac, Ruđer je kao pobednik ušao u oslobođeni grad. Ta pobeda pokazuje da je bila potrebna tek mala, ali stvarna vojska da bi se spasila situacija. Katalani su pak bili mač sa dve oštrice, posebno ako su činili autonomno telo i tako su se maglo svakog časa okrenuti protiv Carstva, koje nije raspolagalo nikakvim sredstvima moći i prisiljavanja. Nakon pobede Katalani su počeli sa pljačkaškim pohodima i doveli u stanje nesigurnosti celu okolinu, kako na kopnu, tako i na moru, budući da su imali i sukoba sa Romejima i sa Turcima te su, na kraju, umesto da ratuju protiv Turaka, opseli vizantijsku Magneziju. Carigradska vlada je osetila olakšanje kada joj je uspelo nagovoriti Katalane da se povuku u Evropu. Zimu 1304/1305. godine proveli su na Galipolju, a s proleća su se trebali vratiti u Malu Aziju, ali napetost između carske vlade i Katalana postajala je sve veća. u Carigradu je raslo neprijateljstvo prema tim bahatim plaćenicima, a posebno je neprijateljski prema njima bio raspoložen savladar Mihajlo. Katalonci su pak bili nezadovoljni neredovnim plaćanjem i iskorišćavali su izostanak plate kao izgovor za svoje ispade.

Pusti, nedisciplinovani i ostrvljeni krvlju, Katalani obrću 1305. god. svoje oružje protiv svojih iznajmitelja i sklapaju savez sa Turcima, istina ne bez vizantiske krivice, jer, ne behu solidni u plaćanju. Andronik je da bi smirio Katalane, proglasio Ruđera za cezara i time znatno ugrozio svog sina Mihajla, koji je na jednoj aprilskoj gozbi u svojoj Adrijanopoljskoj palati, još iste godine, ubio Ruđera. Verovalo se da se Vizantija oslobodila tog finansijskog tereta, ali najgore je tek sledilo. Katalanci potom u junu iste godine pobeđuju heterogenu Mihajlovu vojsku u bici kod tvrđave Apros, pa su i samog hrabrog cara Mihajla ranili, koji se spasao begom u Dimotiku.

Ozlojeđeni Katalanci, se sada prevoze se u Evropu, na Galipolje, koje postaje njihova prestolnica, i posle na Kasandru, i počinju odatle pustošenje susednih oblasti. Trakija je pune dve godine strahovala od njih. Služili su jedno vreme i jednim delom i kao najamnici kod Bugara, koji su prodrli u Trakiju i osvojili Mesembriju i Anhijal. Vizantijska vlada morala je priznati poraz, pa je sa bugarima sklopila mir, 1307. godine. U međuvremenu su Katalanci, nakon što su opustošili Trakiju, prešli Rodope i ugrozili Kasandru. Odatle su nastavili sa svojim divljačkim pohodima.

Posle toga je Osman osvojio većinu Bitinije. Takođe, Karesi je osvojio Misiju posle 1296, Germijan je osvojio Simav u 1328, Saruhan Magneziju 1313. i Aidlnoglu Simirnu 1310.

Njegov sin Orhan I je bez borbe zauzeo Bursu 6. aprila 1326. godine. Osman je bio jedan veoma tolerantan vladar koji je trpio sve religije, čineći da porez bude veoma nizak. Na samrti je sinu Orhanu skrenuo pažnju da održava učenje islama i da bude blag i pravedan. Osman Gazi je umro 1326. godine u Sogutu, i bio je sahranjen u Bursi.

Osman I na Wikimedijinoj ostavi

• Georgije Ostrogorski, „Istorija Vizantije“, Beograd 1959.
• Šarl Dil Istorija vizantijskog carstva - Vikizvornik
• Vladimir Ćorović Istorija srpskog naroda