njeri

   

Wikipedia ka një artikull për fjalën:

Njeriu

njeri m.

1. Qenia e gjallë më e lartë, që është e aftë të mendojë e të flasë, të bëjë vegla e t'i përdorë ato në procesin e punës shoqërore; pjesëtar i shoqërisë njerëzore. Njeriu i parë. Njerëzit e lashtë. Njeriu i shpellave. Njeri i zhvilluar (i qytetëruar). Organizmi i njeriut. Të drejtat e njeriut. Një grup njerëzish. Sa një njeri (sa një trup njeriu). Shndërrimi i majmunit në njeri. Shfaqja e njeriut në Tokë. Puna e krijoi njeriun. Njeriu rrjedh nga majmuni. Njeriu për njeriun është. fj.u. Njeriu, sa rron, mëson, fj.u. Mali me mal s'piqen, njeriu me njeriun piqen. fj.u.
2. Pjesëtar i shoqërisë njerëzore, i parë si mishërues e bartës i disa tipareve dalluese të karakterit, i cilësive morale e i aftësive mendore dhe i lidhur me mjedisin a me rrethin ku jeton e punon. Njeri i mirë (i ndershëm, i drejtë). Njeri i butë (i urtë, i dashur, i thjeshtë, i qeshur). Njeri i pjekur (i vendosur). Njeri i ri (i mrekullueshëm). Njeri i madh (i njohur, i dëgjuar). Njeri i keq (i lig, i poshtër, gënjeshtar, i ulët, i dobët). Njeri i marrë. Njeri i ftohtë. Njeri i Luftës ai ose ajo që ka marrë pjesë në Luftën Nacionalçlirimtare. Njeri i Lëvizjes ai ose ajo që ka marrë pjesë në Lëvizjen Nacionalçlirimtare. Njeri i punës (i aksionit, i prodhimit, i bazës, i veprave). Njeri i artit (i kulturës, i shkencës, i pendës, i pushkës). Njeri i besës (i fjalës, i gojës). Njeri i rrugëve (i qejfit, i lekut). Njeri me mend. Njeri me shkollë. Njeri me vullnet të mirë. Ç'njeri është?
3. Pjesëtar i shoqërisë njerëzore, i cili mishëron e përfaqëson vetitë më të mira të qenies së gjallë të zhvilluar në shkallën më të lartë (në kundërvënie me kafshën). Para së gjithash duhet të jesh njeri. Ai s'është njeri. Socializmi të bën njeri. Sillu si njeri! Atij i them njeri unë! Të trajton si njeri. Flet (përgjigjet) si njeri.
4. kryes. Farefisi, të afërmit më të ngushtë. Njerëzit e mi. Njerëzit e shtëpisë. Njerëzit e nuses (e dhëndrit). Te njerëzit e vet. Njeri pa njeri që ka mbetur i vetën pa të afërm.

• 5. I besuar i dikujt, mbrojtës a përkrahës i dikujt; ai që është në shërbim të dikujt. Ishte njeriu i beut. Është njeriu yni (i tyre). Është njeri i armiqve.
• 6. përd. përem. Dikush, njëri. Një njeri na tha... Kur të pyet njeriu, përgjigju!
• Njeri i minderit keq. shih te MINDER, ~I. Njeri i rrogozit shih te RROGOZ,~I. Njeri në shenjë shih te SHENJ/Ë,~A. Njeri me taban shih tek TABAN,~I. Njeri pa taban shih tek TABAN~I. Njeri me thopërç shih te THOPËRÇ,~I. Është shpirt njeriu shih te SHPIRT,~I. S'ka njeri të gjallë diku shih te GJALLË (i,e). Nuk mbeti këmbë njeriu shih te KËMB/Ë,~A. Njeri (burrë) njëzet e katër karatësh libr. shih te KARAT, ~I. S'ia ka thënë (s'ia ka treguar) njeriu të gjallë shih te GJALLË (i,e). Është pesë (dy) para njeri (burrë) shih te PARA,~JA.

NJERI pakuf.

• Ndonjë njeri, ndonjë, ndokush, dikush; askush. S'ka njeri. S'ka ardhur njeri. Këtë s'e di njeri. Ke parë njeri këtej? Mos i thuaj njeriu!
• S'ia pret njeri qimen (perin) shih te PRES I. S'e zë (s'e kap) njeri me dorë (për bishti) shih te ZË. Nuk ia ka shkelur njeri hijen prapa shih te SHKEL.