Koolestofdioxid

Koolestofdioxid (CO₂) is n Gas. Dät Koolestofdioxidmolekül bestoant uut een Koolestof-Atom (C) un two Suurstof-Atome (O)

Dät Koolestofdioxid heert tou do Gase, do ju Oainskup hääbe, dät do inne Äidatmosphäre sunt un ju Waarmte fonne Sunne roaneläite, man wät deer fonne Äide wier in dät Al reflektierd wäd, dät reflektierje se toun Deel wier tourääch appe Äide. Dät is juust die Effekt, dän uk dät Glääs fon n Glääshuus foar Plonten feruurseeket: Fonne Sunne kuume Ljoacht un Woormte roane, un fuul Woormte, ju wier hääruut reflektierd wäide skuul, wäd fon dät Glääs binne heelden. So hääbe do Plonten et in n Glääshuus gjucht woorm. Deeruum dät dät die sälge Effekt is, boald me uk bie ju Wierkenge fon wäkke Gase fon aan Glääshuus-Effekt (düütsk:Treibhauseffekt) un do feruurseekjende Gase naamd me Glääshuusgase (düütsk:Treibhausgase). Bie Koolestofdioxid un uk uur Glääshuusgase rakt dät dät Problem, dät do fon Moansken in uunnatüürelk groote Massen produzierd wäide, t.B. Koolestofdioxid fon Autos un Koolekraftwierke, Methan fon unnatüürelk groote Massen fon Bäiste). Dät hat, dät die Glääshuuseffekt, die as natüürelken Effekt gjucht wichtich foar dät Lieuwend ap ju Äide is, truch Moansken kunstelk stäärker moaked wäd un mäd groote Woarschienelkhaid tou ne Klimaferannerenge fierd, ju Globoale Ärwoormenge. Me mout deer unnerskeede twiske dän Natüürelken Glääshuus-Effekt, un dän Kunstelken af Anthropogenen Glääshuus-Effekt.

Dät äntstoant, wan Koolestof oubaadend (dät hat wietenskupelk: oxidierd) wäd, oaber uk, wan uur Moleküle, doo Koolestof änthoolde, oubaadend wäide.

Ju eenfachste Reaktion, wier Koolestofdioxid äntstoant is, wan eenfach n Koolestofatom un n Suurstofmolekül uut two Atome tou Koolestofdioxid reagierje:

${\displaystyle \mathrm {C\,+\,O_{2}\;\longrightarrow \;\;CO_{2}} }$

Een Methan-Molekül wäd mäd een Suurstofmolek��l oubaadend tou een Koolestofdioxidmolekül un two Woater-Moleküle:

${\displaystyle \mathrm {CH_{4}\,+\,2\ O_{2}\;\longrightarrow \;\;CO_{2}\,+\,2\;H_{2}O} }$

Bie ju Alkoholiske Jeesenge äntstoant uk Koolestofdioxid. Glucose, 2 Adenosindiphosphat un 2 Phosphat reagierje tou 2 Ethanol, 2 Koolestofdioxid und 2 Adenosintriphosphat. Ju wiesde Reaktion geböärt in moorere Stappen, hier is oaber fluks dät Resultoat wiesd:

${\displaystyle \mathrm {C_{6}H_{12}O_{6}\,+\,2\;ADP\,+\,2\;P_{i}\;\longrightarrow \;2\;C_{2}H_{5}OH\,+\,2\;CO_{2}\,+\,2\;ATP} }$

Dät rakt oaber fuul moor Reaktione, wier uk Koolestofdioxid äntstoant.