İçeriğe atla

Bira

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
İçerik
Çeşitler
Üretim & Servis
Festivaller
Benzer İçecekler

Bira, dünyadaki en eski ve en yaygın alkollü içeceklerden biridir. Su ve çaydan sonra en popüler üçüncü içecek‘tir.[1] Bira tahıldan üretilirː Yaygın olarak malt arpa kullanılır ama buğday, mısır ve pirinç de kullanılan ürünler arasındadır. Şıradaki(malt-su karışımı), nişasta şekerlerinin fermantasyonu birada etanol ve karbondioksiti açığa çıkarır ve köpüklü bira oluşur.[2]

Geleneksel isli bira olan Schlenkerla Rauchbier, fıçıdan bira bardağına dökülüyor

Çoğu modern bira, biraya acılık ve farklı lezzetler katan, doğal bir dengeleyici ve koruyucu görevi gören şerbetçi otu ile hazırlanmaktadır. Şerbetçi otu yerine veya şerbetçi otu ile birlikte aroma katabilecek meyve ve çeşitli otlar da kullanılabilmektedir. Seri üretimde, doğal karbondioksit üretimi genellikle işlem sırasında çıkarılır ve yapay karbondioksitleme kullanılır. En popüler bira türleri arpa birası, buğday birası, çavdar birası, darı birasıdır.

Bira, plastik şişede, cam bira şişesinde veya teneke içecek kutusunda dağıtılabilir. Ayrıca özellikle pub ve barlarda biralar bira bardağı, Maß, pint bardağı, schooner bardaklarda sunulur. Özel olarak biralar bira musluğundan süzülür.

Modern biraların alkol yüzdesi genellikle hacimce yaklaşık %4 ila 6 alkoldür (ABV), ancak bu değer %0,5 ile 20 arasında değişebilir. Bazı bira fabrikaları %40 ABV ve üzeri örnekler oluşturur. Bira, birçok dünya kültürünün bir parçasını oluşturur. Bira festivali, bira bahçesi, bira salonu gibi sosyal geleneklerin yanı sıra pub gezintisi, pub yarışması ve pub oyunu gibi aktiviteleri içeren zengin bir pub kültürü vardır.

Bira damıtıldığında ortaya çıkan likör bir çeşit viskidir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Antik Mısır resmi, 18. hanedan, Akhenaton'in saltanatı, y. MÖ 1300 civarı, Suriyeli paralı askerin pipet ile bira içtiğini gösteriyor. Berlin Mısır Müzesi
Eski Mısır'da bira yapımını gösteren tahta biblolar. Gülhaç Mısır Müzesi, California, ABD.

Bira, dünyanın en eski hazırlanmış alkollü içeceklerinden biridir. Fermantasyonun en eski arkeolojik kanıtı, yarı göçebe Natufyanların ritüel şölenlerde kullandıkları lapa kıvamındaki biranın 13.000 yıllık kalıntılarından oluşur ve Kuzey İsrail'deki Hayfa yakınlarındaki Karmil Dağları'ndaki Raqefet Mağarası'nda bulunur.[3][4] Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Çağ'da (MÖ 8500 ila MÖ 5500 civarı) Göbekli Tepe'de bira üretildiğine dair kanıtlar vardır.[5] Arpadan üretilen biraya dair en eski net kimyasal kanıt, Batı İran'daki Zagros Dağları'ndaki Godin Tepe bölgesinden yaklaşık MÖ 3500-3100'e tarihlenmektedir.[6][7] Tahılın ilk kez yetiştirildiği MÖ 10.000'e kadar uzanması mümkündür, ancak kanıtlanmamıştır.[8]

Bira, Antik Mısır'ın yazılı tarihinde kayıtlıdır[9][10] ve arkeologlar biranın medeniyetlerin oluşumunda etkili olduğunu ileri sürmektedir.[11]

Arkeolojik araştırmalara göre ilk kez MÖ 10000 yılı civarında Ortadoğu'da muhtemelen tesadüf sonucu, buğday çorbasının mayalanması ile keşfedildi. Bu keşif, insanların yerleşik uygarlığa geçmesi, böylece biranın ham maddesi olan tahılları bol miktarda üretip tüketmesinin bir sonucuydu.[12] Sümer ve Mısır kayıtlarından anlaşıldığı kadarıyla yazının bulunmasından sonra da Ortadoğu'da başlıca içki olarak bol miktarda tüketildi.[13]

Günlük hayatta ve dinsel törenlerde bol miktarda tüketilen bira, aynı zamanda çeşitli meyve ve tatlandırıcılarla, mesela III. Ramses döneminde balla karıştırılıp ilaç niyetine de kullanılmıştır.

Orta Çağ'dan bu yana özellikle Kuzey Avrupa, biranın ana yurdu haline gelmiştir. 14. yüzyıl öncesinde bira genelde evde yapılıp tüketilen bir içki iken, 14. yüzyıl itibarıyla birahanelerin ortaya çıkmasıyla biranın kalitesi daha da yükselmiş ve daha çok tüketilen bir içki haline gelmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda bira

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bira, 1839 senesi sonrasında Batı'ya açılma sürecinde Osmanlı'ya girmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda biraya ait ilk mevzuat 1847’de konulmuştur. Mevzuatın genellikle uygulamayı izlediği gerçeğine dayanarak arpa suyu veya biranın 1847 öncesi bilindiği, tüketildiği ve üretildiği söylenebilir. 1840'lı yıllarda ise birahaneler açılmaya başladı.[14] Osmanlı'da bira üretimi 1896 yılında 12.000 hl idi (1,2 milyon litre). Bu oran hızla artmış ve 1913-1914 yılları arası 9,9 milyon litreye ulaşmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nde bu rakama ancak 1940'lı yıllarda ulaşılmıştır.[14]

Yapımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Köpüklü Lager birası

Uluslararası bir içecek olan biranın yapımı ülkeden ülkeye değişiklikler göstermektedir. Belçika'da, tıpkı Fransız peynirlerinde olduğu gibi, bir yılın günleri kadar çok bira çeşidi sayılabilir, Birleşik Krallık'ın "a-le"leri, İrlanda'nın "stout"ları, Danimarka'nın "pilsner"leri, Almanya'nın "lager"ları ünlüdür. Ve tabii ki tüm Avrupa'da Çekya'nın Pilsen şehrinden adını alan, genelde tüm sarı biralara adını veren "pils"ler revaçtadır.

Önce arpa taneleri yüksek sıcaklıkta filizlenme yöntemiyle malt haline dönüştürülür. Ardından kavrularak rengini alır. Kavrulma süresi biradaki renk değişikliğini sağlar. Daha sonra sıcak saf su ile karıştırılır. Bir litre bira elde etmek için 6-7 litre su gereklidir. Son aşamada ise şerbetçi otu katılır. Şerbetçi otunda 200’den fazla aromatik kokunun bileşimi vardır. Sıra, bira mayasının eklenmesiyle elde edilen, şekerleri alkole ve karbonik gaza dönüştüren fermantasyon işlemindedir. Bu işlem, yüksek sıcaklıkta yapılır (15-20 derece). Yoğun (kesif) biralar için 3-5 gün boyunca (özellikle esmer biralarda), sarı biralarda ise 6-8 derece arasında, 7-10 gün boyunca fermantasyon işleminin devam etmesi gereklidir.

Alkol oranı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Limon ile içilen hafif Meksika birası Corona Extra.

Alkol oranı "spéciales"lerin büyük bölümünde 5 ila 7 derece, "luxe"lerde 4 ila 5 derecedir, yemekte tercih edilen "light" biralarda 3,5 dereceden daha azdır. Yüksek teknoloji sayesinde üretilen alkolsüz biralarda ise bu oran 0,015 dereceye kadar düşer (örneğin ihracat ağırlıklı üretilen Efes Alkolsüz). Buna rağmen esmer biralardaki alkol oranı 12-13 dereceyi bulabilmektedir. Dünyanın en sert birası, Fransa'da "La Samichlaus" adı verilen biradır. Yılda sadece bir gün, Saint Nicolas gününde satılır ve bir yıl sonra içilir. Son yıllarda Avrupa'da, Atlantik ötesi biralar modadır; Amerika'nın hafif biraları, şerbetçi otunun az kullanıldığı biralar, yeşil limon eşliğinde içilen Meksika'nın Corona birası gibi.

Türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bira tipleri genel olarak 'ale' ve 'lager' olarak ikiye ayrılmaktadır. Ale tipi biralar üst fermantasyon, lager tipi biralar ise alt fermantasyon biralarıdır.

Alt fermantasyon biraları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pilsen: Kolay içimli, açık renkli, şerbetçiotundan gelen aromatik ve acılık tat karakteri dengelenmiş, alkol derecesi %4,8-5,1 arasında değişen bir bira tipidir.
Lager: Lager dünyada en çok tanınan ve bilinen açık renkli, Pilsen'e göre daha düşük acılık karakterine sahip ve aromatik tat karakteri ön plana çıkarılmış bir bira tipidir.
Koyu renkli bira: Koyu renkli malt ve isteğe göre belirli oranda kavrulmuş malttan da üretilen, %4,8-5,0 alkol ihtiva eden bir bira tipidir.
Festival birası: Almanya'da özellikle Ekim ayında düzenlenen Bira Festivali için özel olarak üretilen yüksek alkollü mevsimsel bir bira tipidir.
Bockbier: Yüksek doygunluk hissi veren, %6-7 alkol derecesine sahip, özellikle Almanya'da Mayıs, sonbahar ve yılbaşı dönemlerinde üretilen mevsimsel bir bira tipidir.
Alkolsüz bira: Doğal yoldan oluşan alkolün belirli prosesler sonucu içinden uzaklaştırıldığı, normal biralara göre daha düşük kalorili bir bira çeşididir.

Üst fermantasyon biraları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Franziskaner-Buğday Birası

Ale: Ale ismi birçok farklı karakterde genellikle koyu renkli bir dizi Britan bira tipi için kullanılan genel bir tanımlamadır. Pale, Bitter, Mild ve Scotch olarak çeşitleri mevcuttur.
Hefeweizen (Mayalı Buğday Birası): Miktar olarak en az %50 oranında buğday maltı kullanılarak üretilen, Almanya'nın özellikle Bavyera eyaletinde popüler olan bir bira tipidir.
Kristallweizen (Filtre Edilmiş Buğday Birası): Hefeweizen olarak yukarıda belirtilen biraya benzer hammadde kullanılarak, filtrasyon sonrası mayanın uzaklaştırıldığı bir bira tipidir.
Altbier: Koyu renkli buğday ve arpa maltının birlikte kullanıldığı, acılığı yüksek ve sert içimli bir bira tipidir.
Kölsch: Açık renkli, mayhoş bir tat karakterine sahip, özellikle Almanya'nın Köln şehrinde popüler olan bira tipidir.
Stout: Siyah renkli, özellikle çok koyu renkli malt ve bir miktar da kavrulmuş malttan imal edilmiş, acılığı sert karakterde bir üst fermantasyon birasıdır.
Porter: Porter da Stout benzeri koyu renkli, bazı çeşitleri %9 alkol ihtiva eden bir bira tipidir.

Sağlık etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bira içildiğinde içenin üzerinde kısa ve uzun süreli etkileri olan etanol alkolü içerir. İnsan vücudundaki farklı alkol konsantrasyonlarının kişi üzerinde farklı etkileri vardır. Alkolün etkileri kişinin içtiği miktara, biradaki alkol yüzdesine ve tüketimin gerçekleştiği zamana, yenen yiyecek miktarına ve reçeteli ilacın kullanılmasına bağlıdır.

  1. %0.03-0.02'lik bir kan alkol konsantrasyonunu, tipik olarak ruh hali ve olası öfori, genel kendine güven ve sosyallik artışı, kaygı azalması, yüzdeki kızarıklık, kırmızı görünüm, bozulmuş karar ve ince kas koordinasyonuna neden olur.
  2. %0.09-0.25'lik bir kan alkol konsantrasyonunu, uyuşukluk, sedasyon, denge sorunları ve bulanık görmeye neden olur.
  3. %0,18-0,30 arasındaki bir kan alkol konsantrasyonunu, derin karışıklığa, konuşma bozukluğuna, şaşırmaya, baş dönmesine ve kusmaya neden olur.
  4. %0.25-0.40 arasında bir kan alkol konsantrasyonunu, stupor, bilinç kaybı, anterograd amnezi, kusmaya, pulmoner aspirasyon (bilinçsiz iken kusmanın solunması nedeniyle ölüm meydana gelebilir) ve solunum depresyonuna (potansiyel olarak hayatı tehdit eden) neden olabilir.
  5. %0,35-0,80 arasındaki bir kan alkol konsantrasyonunu, komaya (bilinç kaybı), hayatı tehdit eden solunum depresyonuna ve muhtemelen ölümcül alkol zehirlenmesine neden olur. Tüm alkollü içeceklerde olduğu gibi araba kullanırken, uçak veya makine kullanırken içki içmek kaza riskini artırır; birçok ülke sarhoş araba kullanmayla ilgili ağır cezalara sahiptir.

2016 sistematik bir derleme ve meta-analiz orta düzeyde etanol tüketiminin, etanol tüketiminden ömür boyu çekimserliğe kıyasla mortalite yararı getirmediğini bulmuştur.[15]

Bazı çalışmalar az miktarda alkol (kadınlarda birden fazla ve erkeklerde iki bardak içki) içmenin, kalp hastalığı, inme, diabetes mellitus ve erken ölüm riskinde azalma ile ilişkili olduğu sonucuna varmıştır.[16]

Sürekli, orta veya ağır alkol tüketiminin uzun vadeli sağlık etkileri, alkolizm ve alkolik karaciğer hastalığı geliştirme riskini içerir. "Alkol kullanım bozukluğu" olarak da bilinen alkolizm sorunlara neden olan geniş anlamlı bir terimdir.[17]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Nelson, Max, The Barbarian's Beverage: A History of Beer in Ancient Europe, Routledge, Abingdon, Oxon, sf.1 (İngilizce) isbn=0-415-31121-7, 21 Eylül 2010'da erişilmiştir.
  2. ^ Barth, Roger (2013). The Chemistry of Beer: The Science in the suds. Wiley. ISBN 978-1-118-67497-0. 
  3. ^ "'World's oldest brewery' found in cave in Israel, say researchers". BBC News. 15 Eylül 2018. 8 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2018. 
  4. ^ "13,000 year-old brewery discovered in Israel – the oldest in the world". The Times of Israel. 12 Eylül 2018. 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2018. 
  5. ^ Dietrich, Oliver; Heun, Manfred; Notroff, Jens; Schmidt, Klaus; Zarnkow, Martin (Eylül 2012). "The role of cult and feasting in the emergence of Neolithic communities. New evidence from Göbekli Tepe, south-eastern Turkey". Antiquity. 86 (333). ss. 674-695. doi:10.1017/S0003598X00047840. ISSN 0003-598X. 
  6. ^ McGovern, Patrick (2009). Uncorking the Past. ss. 66-71. ISBN 978-0-520-25379-7. 
  7. ^ "Jar in Iranian ruins betrays beer drinkers of 3500 B.C." The New York Times. 5 Kasım 1992. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2010. 
  8. ^ "When was beer invented?". livescience.com. 18 Ocak 2013. 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2017. 
  9. ^ "Beer". Encyclopaedia Britanica (online bas.). 11 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2023 – Britannica.com vasıtasıyla. 
  10. ^ Homan, Michael M. (Haziran 2004). "Beer and its drinkers: An ancient Near Eastern love story". Near Eastern Archaeology. 67 (2). ss. 84-95. doi:10.2307/4132364. JSTOR 4132364. 
  11. ^ "Archeologists link rise of civilization and beer's invention". CBS News. 8 Kasım 2010. 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2010. 
  12. ^ Standage, Tom, Altı Bardakta Dünya Tarihi, Türkuvaz Kitap, 2005. "Bereketli hilâl olarak bilinen bölgede (...) son buzul çağından sonra MÖ 10000 civarında yabani tahıl toplama işi yaygınlaşınca biranın keşfedilmesi de kaçınılmazdı" (sf. 17) ve sf. 18, 26
  13. ^ Standage, sf.38
  14. ^ a b Osmanlı’da Bira 2 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BirayaDair.com
  15. ^ Stockwell T, Zhao J, Panwar S, Roemer A, Naimi T, Chikritzhs T (Mart 2016). "Do "Moderate" Drinkers Have Reduced Mortality Risk? A Systematic Review and Meta-Analysis of Alcohol Consumption and All-Cause Mortality". J Stud Alcohol Drugs. 77 (2). ss. 185-98. doi:10.15288/jsad.2016.77.185. PMC 4803651 $2. PMID 26997174. 
  16. ^ O'Keefe, JH; Bhatti, SK; Bajwa, A; DiNicolantonio, JJ; Lavie, CJ (Mart 2014). "Alcohol and cardiovascular health: the dose makes the poison...or the remedy". Mayo Clinic Proceedings. 89 (3). ss. 382-93. doi:10.1016/j.mayocp.2013.11.005. PMID 24582196. 
  17. ^ Jill Littrell (2014). Understanding and Treating Alcoholism Volume I: An Empirically Based Clinician's Handbook for the Treatment of Alcoholism:volume Ii: Biological, Psychological, and Social Aspects of Alcohol Consumption and Abuse. Hoboken: Taylor and Francis. s. 55. ISBN 9781317783145. 29 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020. The World Health Organization defines alcoholism as any drinking which results in problems 
Vikisöz'de Bira ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
Wikimedia Commons'ta Bira ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bira&oldid=33934244" sayfasından alınmıştır