Amfibolit

Amfibolit
Charles universitetining botanika bog'idagi amfibolit tosh, Praga, Chexiya.
IMA tizimi boʻyicha
Oilasi	Bazaltlar
Fizik xususiyatlari
Rangi	Qora, To‘q yashil
Amfibolit

Amfibolit – metamorflashgan oʻrtacha donador togʻ jinsi. Aksariyat qismi amfibollar, plagioklazlar va qoʻshimcha minerallardan tarkib topgan. Rangi qora, toʻq yashil.

Amfibolit koʻpincha bazalt kabi magmatik jinslarning metamorfizmi natijasida hosil boʻladi. Biroq, metamorfizm toʻliq kimyoga asoslangan minerallarni hosil qilganligi sababli, baʼzi zaharli minerallar va vulqon choʻkindilari ham amfibolitlar toʻplamiga metamorfozlanishi mumkin. Dolomit va sideritni oʻz ichiga olgan konlardan amfibolit (tremolit-shist, grunerit-shist va boshqalar), ayniqsa qoʻshni granit massalari tomonidan maʼlum miqdorda kontakt metamorfizmi boʻlgan joylarda osonlik bilan hosil boʻladi^[1]. Amfibolitning hosil boʻlishida jinsning mikro tuzilishi va kristall oʻlchami mos boʻlishi kerak. Amfibolit 500 °C dan yuqori haroratlarda va 1,2 GPa dan past bosimlarda egiluvchan deformatsiya maydonida hosil boʻlishi koʻproq kuzatiladi.

Qoldiq protolit mineralogiyaga ega boʻlish mumkin boʻlmasa-da, bu kamdan-kam hollarda uchraydi.

Metamorflangan bazalt (metabazalt) orto-amfibolitni va boshqa kimyoviy jihatdan mos keladigan litologiyalar para-amfibolitni hosil qiladi.

Metabazalt soʻzi asosan orto-amfibolit va para-amfibolit oʻrtasida chalkashmaslik uchun yaratilgan. Bu atama Britaniya geologik xizmati tomonidan togʻ jinslarining kelib chiqishini faqat uning xususiyatlaridan aniqlash mumkin boʻlganda, ayniqsa metamorfizm darajasi past boʻlganda tavsiya etiladi.

Birinchidan, orto-amfibolit yoki amfibolitni metamorfik amfibolit deb tasniflash uchun jinsdagi amfibol retrograd metamorfik mahsulot emas, balki prograd metamorfik mahsulot ekanligiga ishonch hosil qilish kerak. Masalan, aktinolit amfibol yuqori haroratli sharoitida metabazaltning retrograd metamorfizmining keng tarqalgan mahsulotidir. Koʻpincha, bu asl protolit yigʻilishining kristalli shakli va xususiyatini oladi; piroksenning oʻrnini bosuvchi aktinolit amfibolitning eng yuqori metamorfik darajani ifodalamasligi mumkinligidan dalolat beradi. Aktinolit koʻpincha gidrotermik oʻzgarish yoki metasomatizm natijasidir^[2].

Asosan amfibol, plagioklaz, subordinatsion epidot, zoizit, xlorit, kvarts, titanit va yordamchi leykoksen, ilmenit va magnetitdan tashkil topgan metamorfik jinslar magmatik jins ega boʻlgan orto-amfibolit deb ham ataladi.

Para-amfibolit odatda orto-amfibolit bilan bir xil muvozanatli mineral birikmaga ega boʻladi. Biotit, kvarts, plagioklaz va protolitlarga qarab koʻproq kalsit/aragonit va vollastonitni oʻz ichiga olishi mumkin.

Oʻzbekistonda Buxoro va Fargʻona viloyatlaridagi togʻlarda, ayniqsa, Qoraqalpogʻistondagi Sulton Uvays togʻlarida koʻp uchraydi. Qora rangli turlaridan bezak buyumlar yasashda va binokorlikda qoplama bezak materiali sifatida foydalaniladi.

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

1. ↑ „Robertson, S. (1999). "BGS Rock Classification Scheme, Volume 2: Classification of metamorphic rocks" (PDF). British Geological Survey Research Report. RR 99-02. Retrieved 27 February 2021.“.
2. ↑ Winter, John D., 2001. An introduction to Igneous and Metamorphic Petrology, 695 pages, Prentice Hall