Karolingische renaissance

Ounder de Karolingische kunste verstoan me de maniere van bouwn en de sierkunste ounder de dynastie van de Karoliengers. 't Wos keizer Karel den Grootn die gezorgd hèit voe e culturele, economische en weetnschappelikke heruplevienge in 't Frankisch Ryk tusschn 750 en 950. 't Es doamei da me die periode ook de Karolingische renaissance noemn. 't Hof van Karel wos toun 't centrum van 't intellectueel leevn van West-Europa. De Romeinse cultuur wos 't ideoal dat 'n hem nastreefde.

De paltskapelle da Karel in zyn hoofdstee Aken liet bouwn, wos 't lichtend voorbeeld vo veel bouwwerkn in de rèiste van zyn ryk, dus ook in uze streekn. Zo stound den dom van Aken model vo de Sint-Donaaskerke van Brugge. De paltskapelle zevve wos g'inspireerd up de Byzantynsche architecteure, en up de koepelkerke van de San Vitale in Ravenna in 't byzounder.

Typische kenmerkn van die gebouwn zyn:

• centroalbouw
• achthoekig middnstik mèi ne gank derround
• houtnde tungewelvn (koepelgewelvn zettnden ze lanks uze kantn moa vanof de barok)
• van buutn zien de gebouwn d'ruut lik e soamnstellienge van verschillige klindere volumes die 't hope gezet zyn

Da type van gebouwn hèit hem nie vodder ountwikkeld.

Oe 'n andern kant ha je d'abdykerkn die in dienen tyd e basilicoal groundplang han omda datte praktischer wos vo d'eredienstn. Vernieuwiengn woarn de toevoegienge van e koor en van ne westbouw da diende lik inkom (beneen) en twidde koor (up 't eeste verdiep). Den romoanschn styl hèit hem hier uut ountwikkeld.

Moa de religieuze gebouwtjes da je 't meest van ol vound, woarn simpele zoalkerkn. Ze woarn zynder gemakt van hout (vakwerk) of steen.

D'r zyn nog relatief veel handschriftn en miniateurn overgebleevn, surtout evangelische. D'ofbeeldiengn besloan meestol e heel blad en zyn dikkers felgekleurd.

Ook d'ivoorsnykunste stound in hoog anzien. De ivoorn plaquetjes stelln meestol religieuze tafereeln voorn en woarn gemakt vo in te leggn in boekn en kistjes.

Vodder van de rèiste zyn d'r moa letter andere kunstwerkn uut dienen tyd overgebleevn. De brounzn deure van de dom van Aken es nog oorsprounkelik. Meer bekend es 't ruuterbeeldje van Metz. 't Beeldje hèit ofgekeekn gewist van e Romeins voorbeeld moa den Romeinsn keizer es vervangn gewist deur nen Germoanschn keizer uut de Karolingische dynastie. 't Stoat nu in 't Louvre in Parys.