Kevelouri

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ. 

Ar gevelouri a zo ur stumm kevredad diazezet war pennaenn ar c'hevelerezh. Servijout ar gwellañ e berzhidi (gopridi pe gevelourien) eo he fal. Diazezet eo war ar bennaenn zemokratel « un den, ur vouezh » evit an divizoù da gemer, er mod-se eo par a-fet gwir ar c'hopridi pe ar gevelourien.
Un embregerezh aparchant d'an armerzh kenwerzhel eo ar gevelouri, nemet ne bren ket e genberc'hennerien kevrannoù, met lodennoù sokial ha ne resevont nemet ul lodenn eus ar gounidoù.

Renket e vez ar c'hevelourioù diwar o falioù pennañ pe o statudoù gwirael :

• ar c'hevelourioù obererezh hag implij (KOI),
• ar c'hevelourioù labour-douar,
• ar c'hevelourioù kenderc'hañ, da skouer ar c'hevredadoù kevelouri genderc'hañ (KKK) e Frañs,
• ar c'hevelourioù beveziñ,
• ar c'hevelourioù kred ha mikro-kred,
• ar c'hevelourioù annezañ, da skouer re LODEF e Bro-C'hall,
• ar c'hevelourioù gwerzhañ,
• ar c'hevredadoù kevelouri a laz stroll (KKLS).

E Frañs, ar frammoù kevelourel diseurt-se a vez bodet e-barzh ar Conseil National de la Coopération (CCB) (Strollad Broadel ar C'hevelerezh). El live bedel ez eo an International Cooperative Association (ICA) a vod anezho. Ar c'hevelourioù produiñ o deus un aozadur bedel dezho o-unan : The International worker cooperative federation CICOPA.

An diforc'h etre « kevelouri » ha « kenwarez » a denn muioc'h da grafoù anvelezh ha framm gwiraouel eget da ziforc'hioù war ar seurt obererezh.

Robert Owen (1771–1858) a seller outañ evel tad al luskad kevelourel. Ur c'hembread anezhañ, graet ur fortun e kenwerzh ar c'hoton, Owen a soursie ouzh lakaat e labourerien en un endro dereat ma c'hellent tapout deskamant evito hag o bugale. Ar mennozhioù-se a voe lakaet e pleustr gant berzh e labouradegoù koton New Lanark, e Bro-Skos. Eno e oe voe digoret ar stal gevelourel gentañ. Broudet gant ar berzh-se e teuas dezhañ ar soñj da grouiñ « kêriadennoù keveliñ » lec'h ma 'n em dennfe ar vicherourien o-unan e-maez ar baourentez dre c'hounit o boued, sevel o dilhad hag e fin ar gont 'n em ren o-unan. Klask a reas sevel ar seurt kumuniezh en Orbiston e Bro-Skos hag e New Harmony, Indiana e Stadoù-Unanet Amerika, met d'an traoñ ez eas an div gumuniezh.

Goude m'eo gant Owen e voe awenet al luskad kevelour, tud all;– evel an Dr William King (1786-1865);– a sammas e vennozhioù hag a reas dezho bezañ embregadusoc'h ha pleustrekoc'h. King a gave gwell dezhañ kregiñ war un derez bihan, ha meizañ a reas e rankfe ar renkadoù micherour aozañ kevelourioù diouzh o ezhommoù, setu ma 'n em roas ar c'helenn da gefridi pennañ. Diazezañ a reas ur mareadeg miziek The Cooperator e anv, ma teuas er-maez an niverenn gentañ d'ar c'hentañ a viz Mae 1828. Ennañ e gaved mesk-ha-mesk prederouriezh kevelourel ha tunioù pleustrek a-zivout merañ ur stal hervez ar pennaennoù kevelourel. King a aliae an dud da chom hep en em droc'hañ a ziwar ar gevredigezh, met kentoc'h da sevel ur gevredigezh e-barzh ar gevredigezh, ha da gregiñ gant ur stal dre m'eo « ret mat deomp mont d'ur stal bemdez gouloù evit prenañ boued ha diankajoù - perak neuze ne c'hallfemp ket mont d'hor stal-ni ? » Kinnig a reas reolennoù a skiant-vat, evel ensellet ur wezh ar sizhun ouzh ar c'hontoù, bezañ tri c'henverour, ha nag aozañ emvodoù e tavarnioù (kuit a vezañ temptet da evañ ar c'hounidoù). Ur bochad gwiaderien baour, 27 gwaz hag ur vaouez, a 'n em vodas evit stummañ ar Rochdale Equitable Pioneers Society (Kevarzhe Difraosterien Reizh Rochdale) e diwezh 1843. Difraosterien Rochdale, evel ma oad krog d'ober anezho, a embannas Pennaennoù Rochdale e 1844, m'eo diazezet al luskad kevelour warno hiziv.

Kumuniezhioù kevelourel a gaver bremañ dre ar bed a-bezh, unan eus ar skouerioù brasañ hag ar muiañ a berzh dezhañ a zo hini Mondragón e Arrasate e Su Euskadi (s.o. al liamm a-is). Kevelourioù o deus graet berzh e Yougoslavia da vare Tito lec'h ma voe deroet da guzulioù micherour ur roll heverk er merañ.

N'eo ket reizhiadek evit c'hoazh ar pennad amañ da heul, kentoc'h ez eo un heuliad skouerioù aozadurioù kevelourel / kenwarez dre ar bed.

• Ar strollad Mondragón, en deus da obererezhioù ar c'henderc'hiñ, ar c'hred, ar c'helenn hag an imbourc'h, lec'hiet e Arrasate, e Su-Euskadi (218 embregerezh ha 71 000 goprad, un hanter anezho a zo war un dro kevrennerien). Produiñ a ra pergen titredanerezh dindan ar merk FAGOR ;

• Ar strollad Raiffeisen, a orin alaman, imboudet frank en Alamagn, Aostria, Benelux, Suis ha bremañ en Europa ar reter. Tennañ a ra e obererezh pergen ouzh al labour-douar hag ar bank hag ar gevrennerien a zo dreist-holl an arvalien ;

• Ar gevelouri Migros, brasañ dasparzher suis a broduioù beveziñ ;
• Ar gevelouri Coop, eil dasparzher suis a broduioù beveziñ.

• Ar c'hevelourioù beveziñ Konsum (Inköpscentralernas Aktiebolag) ha (Kooperativa Förbundet) o deus ur plas dreistpouezus e marc'had svedat ar beveziñ.

Galloudus eo deuet da vezañ kevelourioù gennad ar gounezerezh, kelevourioù kenderc'hañ, dreist-holl. Galloudus eo kevelourioù gwerzhañ ha kevelourioù prenañ an dasparzherezh bras ivez.

• Ar c'havioù kevelourel o deus ur plas bras war ar produiñ gwin, lakaet er-maez gwiniegi Bourgogn hag hini Bourdel
• A-drugarez da gevelourioù implij dafar labour-douar (KIDLD) eo aveet ar braz eus an dieien dizalc'h
• La Nef
• ar fornigelloù Godin diazezet gant Godin e kêr Guise e-lec'h ma veze annez ar c'hopridi en ur savadur gant stalioù-kenwerzh ha servijoù-stroll.

Ur plas heverk o deus bet ar c'hevelourioù beveziñ (bet ganet e dibenn an 19vet kantvet e keodedoù micherour An Oriant, Sant-Nazer, Naoned, Felger, Brest...). Tapet lañs ganto goude an eil brezel-bed gant stalioù-karter Coop o anv (betek 30% eus ar prenañchoù er Morbihan), e oa bet unanet o rouedadoù etre 1946 ha 1973 ha stummet ar c'hevread UCB, a oa e sez hag e sanailhoù en Oriant. Gant kevezerezh ar gourmarc'hadoù e oa kroget an diskar : freuz-stal disklêriet e 1982, ha barnet an dibennfreuzañ 4 bloaz war-lerc'h. E tachenn al labour-douar hag ar servijoù kellidel e chom bras lodenn ar c'heveliñ. Ur bezañs arouezel a zo ivez tro-dro d'ar sevenadur.

• Coopagri ensezet e Landerne
• Even, kevelouri leonat treuzfurmiñ produioù al laezh (Plouzeniel)
• CMB, bank ur Breton diwar tri
• Coop Breizh, dasparzher madoù sevenadurel
• Roudour, kevelouri stummañ e brezhoneg krouet e 1995 en Uhelgoad
• Sebaco, kevelouri sevel-tier
• Chrysalide, kevelouri obererezh hag implij (Kemper ha Brest)

Loc'het e 1897, al luskad kevelourel a voe frammet e 1921, dindan renerezh Toyohiko Kagawa. Abaoe 1962 eo unanet dindan an anv NadaKobe, deuet da vezañ Co-op Kobe e 1991. Ar stalioù beveziñ a sav niver o izili da 9 milion a diegezhioù, da lavaret eo 20% anezho.

Bez 'ez eus en tu-hont da 300 kevelouri produiñ er Stadoù Unaned, a vod muioc'h eget 3 500 den hag a c'han muioc'h eget 400 milion $ gounid dre vloaz. Stankoc'h en em gavont er biz, war an aod kornôgat ha Midwest an hanternoz. Ar braz anezho a zo aferioù bihan, gant un nebeud anezho brasoc'h mat ha brudet. Un toullad mat a aparchant da c'hennadoù ar c'henwerzh hag ar servijoù.

• Luskad Desjardins(Caisse populaire Desjardins) Kevelouri espern
• Rouedad Coopsco Kevelourioù e metoù ar skol

• Kevarzhe
• Kenwarez
• Kevelerezh
• Kevelouriezh
• Kevredigezh

Muioc'h a restroù diwar-benn

Kevelouri

a vo kavet e Wikimedia Commons.