Cilgant Llyn Cerrig Bach

Mae Cilgant Llyn Cerrig Bach yn dyddio o 200CC i OC100 yn yr Oes Haearn, a darganfuwyd yn Llyn Cerrig Bach.

Mae'r cilgant yn fownt efydd addurnol o ddyluniad La Tène a allai fod wedi'i ddefnyddio i addurno tarian.

Cilgant efydd a allai fod wedi'i ddefnyddio i addurno tarian yw Plac Llyn Cerrig Bach.^[1][2] Mae'n dyddio o rhwng 200CC ac OC100. Cafodd ei daflu i Lyn Cerrig Bach, Ynys Môn.^[3] Cyfeirir ato hefyd fel motiff trwmped, ^[4] sy'n gynrychioli'r byw, y meirw a'r duwiau neu gylchred genedigaeth, bywyd a marwolaeth. ^[5]

Mae eraill yn credu bod y symbol triskele ar y cilgant i gynrychioli daear, gwynt a dŵr. Mae’r patrwm wedi’i guro o’r cefn yn fedrus ac efallai ei fod wedi’i osod ar gerbyd, tarian neu offeryn cerdd yn Oes yr Haearn.^[6]

Dywedodd Dr Mark Redknap o Amgueddfa Cymru, fod y cilgant yn cael ei "gydnabod yn eang fel un o 'gymeriad deinamig ac arwyddocâd' dwys ar gyfer deall celfyddyd Geltaidd Gynnar ym Mhrydain".^[7] Mae'r cilgant yn un o'rdarnau mwyaf arwyddocaol o'r 181 o ddarnau metel La Tène a ddarganfuwyd yn Llyn Cerrig Bach. Ddarganfuwyd y darnau yn ystod adeiladu RAF Fali yn 1942 o ganlyniad i gloddio mawn.^[8]

Mae John Creighton yn awgrymu y gallai derwyddon fod wedi dylanwadu ar ddyluniad artistig gan gynnwys cynlluniau darnau arian, gan ddangos eu grym a’u hawdurdod mynegiannol, gyda phlac Llyn Cerrig Bach yn enghraifft o hyn.^[9]

Arddangoswyd darganfyddiadau Llyn Cerrig Bach yn Oriel Ynys Môn yn Llangefni o 14 Gorffennaf hyd at Dachwedd 11 yn 2012. ^[10]

• Archaeoleg Cymru
• Brythoniaid Celtaidd
• celf Geltaidd

• "Llyn Cerrig Bach treasures to be exhibited at Oriel Ynys Mon". Museum Wales (yn Saesneg). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-02-10. Cyrchwyd 2023-02-10.
• Aldhouse-Green, Miranda (2021-09-15). Rethinking the Ancient Druids: An Archaeological Perspective (yn Saesneg). University of Wales Press. ISBN 978-1-78683-799-8.
• "BBC - A History of the World - Object : Crescentic plaque from Llyn Cerrig Bach". www.bbc.co.uk. Cyrchwyd 2023-02-10.
• Fox, C. "A Group of Bronzes of the Eartly Iron Age in Yeovil Museum" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2023-02-10. Cyrchwyd 2023-02-15.
• Garrow, Duncan; Gosden, Chris (2012). Technologies of Enchantment?: Exploring Celtic Art : 400 BC to AD 100 (yn Saesneg). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-954806-4.
• Koch, John T. (2006). Celtic culture : a historical encyclopedia. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. ISBN 978-1851094400.
• Macdonald, Philip (2007). Llyn Cerrig Bach: A study of the Copper Alloy Artefacts from the Insular La Tène Assemblage (yn Saesneg). University of Wales Press.
• "Treasures discovered in Anglesey lake to be displayed". North Wales Chronicle (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-02-10.
• "Crescentic plaque". Peoples Collection Wales (yn Saesneg). 2011. Cyrchwyd 2023-02-10.
• Piggott, Stuart; Daniel, Glyn E. (2011-04-28). A Picture Book of Ancient British Art (yn Saesneg). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-17640-8.