Croes Sant Brynach

Croes Sant Brynach
Enghraifft o'r canlynol	croes eglwysig
Rhan o	Eglwys Sant Brynach
Lleoliad	Eglwys Sant Brynach
Rhanbarth	Sir Benfro
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Croes Sant Brynach neu Croes Nanhyfer yn groes garreg o'r 10fed neu'r 11eg ganrif yn eglwys Sant Brynach, Nanhyfer.

Hanes

Credir bod y groes yn dyddio o'r 10fed neu'r 11eg ganrif. Yn ôl y chwedl mae gôg cyntaf y flwyddyn yng Ngorllewin Cymru yn sefyll ar ben y groes ac yn canu ar ddydd gwledd Sant Brynach ar y 7fed o Ebrill.^[1]

Saif y groes yn 3.72m o daldra ym mynwent Eglwys Sant Brynach a nodwyd yn ei safle presennol gyntaf yn 1603 gan George Owen, Henllys.^[2]

Mae'r groes yn ddeuddarn, wedi'i gwneud o garreg Ordofigaidd; y siafft hirsgwar a'r pen croes. Mae'r groes yn dangos patrymau rhyngblethedig a ffret wedi'u cerfio i'r graig sydd â dylanwad Llychlynwyr. Mae arysgrif "DNS" ar ochr orllewinol y groes yn cyfieithu fel "Arglwydd" ac mae arysgrif ar yr wyneb dwyreiniol yn cyfieithu fel "Hauen".^[2]

Mae’n debygol bod Croes Sant Brynach a Chroes Caeriw wedi’u gwneud yn yr un gweithdy mynachlog ac yn dyddio o ail hanner y 10fed ganrif neu ddechrau’r 11eg ganrif.^[3]

Ystyrir Croes Brynach Sant, Croes Caeriw a Maen Achwyfan yn dair croes eithriadol Cymru.^[4]

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Rees, Huw (6 Hydref 2022). Wales on This Day (yn Saesneg). Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-1-915279-12-5.
↑ ^2.0 ^2.1 "English – Coflein". coflein.gov.uk. Cyrchwyd 7 Chwefror 2023.
↑ Hull, Derek (2003-01-01). Celtic and Anglo-Saxon Art: Geometric Aspects (yn Saesneg). Liverpool University Press. t. 215. ISBN 978-0-85323-549-1.
↑ Pemberton, Cintra (October 1999). Soulfaring: Celtic Pilgrimages Then and Now (yn Saesneg). Church Publishing, Inc. t. 177. ISBN 978-0-8192-1780-6.

[1] Rees, Huw (6 Hydref 2022). Wales on This Day (yn Saesneg). Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 978-1-915279-12-5.

[:0-2] 2.0 ^2.1 "English – Coflein". coflein.gov.uk. Cyrchwyd 7 Chwefror 2023.

[3] Hull, Derek (2003-01-01). Celtic and Anglo-Saxon Art: Geometric Aspects (yn Saesneg). Liverpool University Press. t. 215. ISBN 978-0-85323-549-1.

[4] Pemberton, Cintra (October 1999). Soulfaring: Celtic Pilgrimages Then and Now (yn Saesneg). Church Publishing, Inc. t. 177. ISBN 978-0-8192-1780-6.

[1]

v t e Archaeoleg Cymru
Arteffactau	Y Groes Naid Talaith Llywelyn Carreg Cadfan Croes Caeriw Croes Cynfelin Croes Briamail Carreg Capel Anelog Cerrig Celtaidd Llanilltyd Fawr Croes Eiudon Croes Eliseg Meini Nanhyfer Clogyn Aur yr Wyddgrug Tarian Moel Hebog Tarian Rhos Rydd Lwnwla Llanllyfni Maen Achwyfan Genogl Gogarth Brigwrn Capel Garmon Cilgant Llyn Cerrig Bach Croes Sant Brynach Meini hirion Bryn Gwyn Trawst Sycharth Colofn Rodney
Rhestrau o arteffactau & safleoedd	Rhestr o fryngaerau Cymru Rhestr o fryngaerau mwyaf Cymru Rhestr o feddrodau siambr yng Nghymru Rhestr o grugiau crynion yng Nghymru Rhestr o fryngaerau yng Nghymru wedi'u cofrestru
Mathau o arteffactau	Cylch cytiau caeedig Cytiau Gwyddelod Beddrodau Hafren-Cotswold Maen hir
Mudiadau	Dychwelyd trysorau i Gymru
Sefydliadau a chymdeithasau	Cadw Cymdeithas Archaeoleg Trefynwy Cymdeithas Hynafiaethau Cymru Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru
Casgliadau	Montgomeryshire Collections
Oesau	Cynhanes Cymru Hen Oes y Cerrig yng Nghymru Oes Ganol y Cerrig yng Nghymru Oes Newydd y Cerrig yng Nghymru Oes yr Efydd yng Nghymru Oes yr Haearn yng Nghymru
Ymddiriedolaethau	Ymddiriedolaeth Archaeoleg Clwyd-Powys Ymddiriedolaeth Archaeoleg Dyfed Ymddiriedolaeth Archaeolegol Gwynedd Ymddiriedolaeth Archaeoleg Morgannwg-Gwent
Hynafiaethau	Rhestr o hynafiaethau Gwynedd Rhestr o hynafiaethau Ynys Môn
Llenyddiaeth	Archaeologia Cambrensis And Shall These Mute Stones Speak? Bryngaer Pen Dinas (llyfr) Celtic Wales Clawdd Offa (cyfrol) A Corpus of Early Medieval Inscribed Stones Enlli (ysgrifau) History on the Ground
Iaith	Ogam
Archaeolegwyr Cymreig	Richard Avent Kate Bosse-Griffiths Glyn Daniel W. F. Grimes Henry Harold Hughes Iestyn Jones Frances Lynch Tim Morgan Rhys Mwyn
WiciBrosiect Cymru Categori Cyffredin