Victoriano Huerta

Victoriano Huerta
Victoriano Huerta yn ei wisg filwrol
Ganwyd	22 Rhagfyr 1850, 22 Rhagfyr 1854  Colotlán
Bu farw	13 Ionawr 1916  o sirosis  El Paso
Dinasyddiaeth	Mecsico, Unol Daleithiau America
Alma mater	Heroico Colegio Militar
Galwedigaeth	gwleidydd, diplomydd, person milwrol
Swydd	Arlywydd Mecsico, Secretary of Foreign Affairs of Mexico, gweinidog tramor
Priod	Emilia Águila Moya

Milwr a gwleidydd o Fecsico oedd Victoriano Huerta (23 Rhagfyr 1854 – 13 Ionawr 1916) a fu'n Arlywydd Mecsico o 18 Chwefror 1913 i 15 Gorffennaf 1914.

Ganed i deulu brodorol yn Colotlán, Jalisco. Ymunodd â'r fyddin a derbyniodd ei hyfforddiant yng Ngholeg Milwrol Chapultepec. Dyrchafwyd yn gadfridog dan yr Arlywydd Porfirio Díaz a chafodd yrfa filwrol hir a disglair yn ystod cyfnod y Porfiriato. Er yr oedd yn gefnogwr pybyr o'r Arlywydd Díaz, cytunodd Huerta i wasanaethu yn bennaeth staff y fyddin dan ei olynydd, yr Arlywydd Francisco Madero, yn sgil chwyldro 1911. Yn sgil miwtini yn erbyn Madero yn Ninas Mecsico yn Chwefror 1913, trodd Huerta yn ei erbyn a gorfododd iddo ymddiswyddo. Wedi i Huerta gipio'r arlywyddiaeth, gorchmynnodd lofruddiaeth Madero, diddymodd y ddeddfwrfa, a sefydlodd ei hun yn unben milwrol ar Fecsico.^[1]

Wynebodd Huerta wrthwynebiad oddi wrth y Cyfansoddiadwyr dan arweiniad Venustiano Carranza, Álvaro Obregón, Pancho Villa, ac Emiliano Zapata. Enillasant gefnogaeth Woodrow Wilson, Arlywydd yr Unol Daleithiau, a anfonodd luoedd Americanaidd i feddiannu Veracruz ym 1914. Yn sgil buddugoliaeth y Cyfansoddiadwyr, ymddiswyddodd Huerta ar 15 Gorffennaf 1914 a ffoes i Sbaen. Aeth i'r Unol Daleithiau ym 1915 ac yno fe'i arestiwyd ar gyhuddiadau o ennyn gwrthryfel ym Mecsico. Bu farw yn y ddalfa yn Fort Bliss, El Paso, Texas, yn 61 oed.^[1]