Zebra
| Zebra | |
| |
| Bilim Klası | |
| Ayle: | Hayvannar (Animalia) |
| Branşa: | Kordalılar (Chordata) |
| Klas: | Tek toynaklılar (Perissodactyla) |
| Takım: | Atgiller (Equidae) |
| Bölek: | Atgiler (Equus) |
| Alt Bölek: | Hippotigris |
| Sort: | Zebra |
| AlfredMalherbe 1849 | |
| Vatannarı | |
|
| |
| Alt Sortları | |
| Bak: | Daa zebrası (Equus zebra) |
| Zebra (Equusburchelli) | |
| Grevy zebrası (Equusgrevyi) | |
Zebra — Afrika'da yaban beygiriydir. Afrikanın uçsuz-kenarsız kırlarında kaç-kaçınerlar zebraların büük sürüleri. Zebra ev beygirlerinä benzeyän bir hayvandır, ama onun derisini birkimsey sansın maasuz boyamış kara hem açık biyaz boyalarlan, angıları, kayış gibi, sarerlar onun herersini: sırtını, şkembesini, ensesini, bacaklarını, kafasını, kuyruunu.
Bölä gözäl, kayışçıklar başka hayvannarda yok hiç birisindädä! Zebra bir gözäl, kaavi hem kırnak hayvandır. O kirli hiç gezmeer. Çok kerä var nicä görmää, ne türlü zebralar biri-birini pakleerlar, uunara karkalarınnan, omuzlarınnan, elelerinnän. Böläydir onnarın yıkanması! Bu türlü yıkanmak taa sık oler zebraların aylesindä.
Yıkanmak yardım eder zebraların aylesini bireri toplamaa ayledä dostçasına yaşamaa. Eerayledä yoksa kim paklasın tozları, yada çetkalasın onnarı, ozaman zebra yuvarlaner toz içindä, sora, uunup bir aacın kökünä, silkiner, paklaner Zebranın var gür, sık büüyän eleleri. Zebraların sürüsü pek çoktur, kimi sürülerdä olur olsun beş üzdän zeedä hayvan. Kırlarda onnarın kaçınmasından kırmızı toz pek yukarı, gökä dooru, kalker, da bu ufak tozçaazlar pek yıraktan görüner. Zebraların hızlı kaçınmasından ölä büük gürültü işidiler, sansın gök gürüldeer.
Açan sa zebraların sürüsü razgeler bir otlu erä, onnarın kaçması yavaşıyer, sora da durguner. İiri hem kaavidişlerlän zebralar kuru otları, erdän çekip yavaşıyer, sora da durguner. İiri hem kaavidişlerlän zebralar kuru otları, erdän çekip çıkarıp, iyerlär. Zebralar pek kuşku otleerlar, otlayarak seslenerlär, soluu, lüzgerikokerkar. Kimärkerä ansızdan onnarın kulaklarına lüzgärgetirerneredänsä Aslanın ulumasını.
Bu ulumayı zebralar pek ii bilerlär, tanıyerlar. Osaat otlar aazlarındaonnardikerlär kulaklarını, biraz seslenip, dooruderlar kafalarını o tarafa, neredän bu duşmanınulumaşıişidiler. Annayıp, ani bu sefer aslan pek yıraktabuluner, zebralar genäraat-raat çekederlär otlamaa. Açanüülenä dooru sıcaan kızgınnıı kalker, zebraların sürüsü genä yolları aler. Bu sefer sürü başleeraaramaa geniş dereyi, angısının suyu serinnikverer.
Bulup dereyi, onnar duruklanerlär suyun kenarında, birdän girmeerlär su içmää, korkeerlar su içindä olmasın Krokodil. Ama susuzluk üsteleer korkuyu. İlkin girerlär suya en korkmazlar, sora onnarın ardına hızlaner suya sürünün kalan hayvannarı da. İçip doyunca suuk su, sürü genä döner kır uvasına. Zebraların yaşaması dolu korkuylan. Aslannar, kaplannar, kuduz köpeklärheredaonnarı kolleerlar tutmaa.
Kimärkerä bu duşmannarsürüdän geerikalannarıtuterlar, onnarı yıkıp, paraleerlar, yaanısınıiyerlär. Bir zebrada var nicä olsun 250 kilayaanı. Zebra pek hızlı kaçer, onun kaçmak hızlılıı-55 kilometra bir saatta. Ama kimärkerä bu hızlı kaçmakta onnara yardım etmeer. Zebraların duşmannarısaklanerlargümeläriçindä, da ansızdan tutabilerlär bu hayvannarın birisini yada birkaçını! Krokodillärdä, saklanıp derelerin bataklı sularında, bekleerlär zebraları gelsinnär su içmää da ozamantuterlaronnarın kimisini.
Gecä zebralar uyuyerlar, ama onnarın var kendi bekçileri, angılarıuyumeerlar, seslenerlärherbir fışırtıya. Açan bekçilärduyerlar, ani duşmanın biri onnarayaklaşer, onnaruyandırerlar sürüyü, da sürü bu erdänbaşleerkaçmaa. Çok keräolerölä, ki ihtiar yada hasta zebralar hızlı kaçameerlar da geeri kalerlar, ozaman sürü duruklaner biraz da bekleer geerikalannarı etişsinnär deyni. Zebralar pek koruyerlaraylelerini.
Açan Leopardlar yada aslannar sürüdän ayırderlar bir zebra aylesi, aylenin başı — bir erkek zebra yalnız çıker duşmannara karşı, onnarıdurgutmaasavaşer: yatıp, duşmanı tuter, sora, dalayıp, eräurer, buumaaaçalışeraylesiyıraa kaçsın deyni.Açansa dişi zebrada kuliduuer, o birkaç gün başka zebraları kendi yanına hiç sokultmeer, küçük kulicik sade onun memelerinä, südünä hem sesinä alışsın deyni.
Küçük kulicik böläüürener tanımaa, da kalaba sürüdä tez buler kendi anasını,şaşırmeerbaşkasınnan. Pek meraklıydır, ani zebraların kulileri duuerlar kırmızı hem biyaz boyada. Kırmızı boyada geniş çizgilärsarerlarkuliyi doz — dolay, sora büüdüynän, bu kırmızılar kara olerlar. Çok kerä büük sürülerdäher birayledänkulilär, bireri toplanıp, barabar kaçınerlar, yarışerlar biri — birinnan. Onnar kimärkerä oyneerlar avcı oyunnarını — kooleerlar yabancı kuşlarını, kelemä sıçannarını.
Kulilerin büük kara gözçeezleri, kırmızı yalabık arkacıkları pek gözäl görünerlär te onnara, kim geler zebraların sürülerini siiretmää. Bugünkü günnerdä, nicädäevel, Afrikanın kırlarında oyanı — buyanı kaçınerlar serbestlii sevän hem pek gözäl zebra hayvannarı. Gördüünänonnarı, yok nicäsevinmeyäsin yada şaşmayasın.
Alt sortları
[diiştir | kaynağı değiştir]- Daa zebrası (Equus zebra)
- Zebra (Equusburchelli)
- Grevy zebrası (Equusgrevyi)