Rex Nemorensis
Rex Nemorensis (łac. dosł. król leśny) – w starożytnej Italii tytuł kapłana, opiekuna świętego gaju oraz świątyni Diany nad jeziorem Nemi w Arycji. Jego towarzyszką – „leśną królową”, była sama Diana.
Rex Nemorensis sprawował swoje kapłaństwo dożywotnio. Na ogół był to osobnik ścigany przez prawo (przestępca lub zbiegły niewolnik). Funkcja kapłana chroniła go przed pościgiem i karą, zabić go mógł jednak każdy, kto był w stanie tego dokonać w walce wręcz (był to zatem dość swoiście pomyślany azyl). Warunkiem nieodzownym rozpoczęcia walki było ułamanie przez przybysza gałęzi ze świętego drzewa (którego rex musiał z tego powodu strzec jak oka w głowie). Jeśli przybysz wygrał pojedynek, mógł zostać nowym rex Nemorensis, z wszystkimi tego konsekwencjami[1][2].
Opisane warunki sprawiały, że funkcja ta była raczej mało lukratywna z powodu stałego zagrożenia śmiercią. Decydowali się więc na nią tylko ci, których w innym wypadku i tak czekała pewna śmierć, i to w męczarniach (na krzyżu itp.).
Uprawiany w Arycji kult drzew, a zwłaszcza tryb następstwa na stanowisku kapłana Diany, skłaniają do przypuszczeń, że była to instytucja bardzo stara, przedhistoryczna. Już w starożytności uznawano ją za nieco barbarzyńską[3]. Instytucja rex Nemorensis utrzymała się jednak co najmniej do czasów dynastii Antoninów[4], a prawdopodobnie o wiele dłużej.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Owidiusz Fasti 3,271n pisze, iż "król" ten trzyma swoje rządy rękami i nogami, później ginie, tak jak sam zabił (regna tenent fortes manibus pedibusque fugaces, et perit exemplo postmodo quisque suo).
- ↑ Swetoniusz podaje, że cesarz Kaligula królowi nemoreńskiemu, ponieważ sprawował swą godność już od szeregu lat, podstawił silniejszego przeciwnika (Nemorensi regi, quod multos iam annos poteretur sacerdotio, validiorem adversarium subornavit, rozdział 35).
- ↑ Strabon, Geografia V, 3, 12 nazywa ten obyczaj barbarzyńskim i scytyjskim (βαρβαρικὸν κρατεῖ καὶ Σκυθικὸν).
- ↑ Pauzaniasz mówi o tym zwyczaju, jako nadal istniejącym (Przewodnik po Helladzie II, 27, 4). Założycielem świątyni miał być Hippolytos (syn Tezeusza), który jako Virbius został tam ukryty przez Artemidę, utożsamioną z Dianą. Serwiusz w komentarzu do Eneidy 2,116 i 6,136 utrzymywał, jakoby tamtejszy posąg Artemidy zdobyty był przez Orestesa, walka na śmierć i życie była kontynuacją składanych jej ofiar z ludzi.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- James George Frazer: Złota gałąź. Studia z magii i religii. Kraków: Vis-à-vis Etiuda, 2012, seria: Meandry kultury. ISBN 978-83-7858-026-3.
