Paragvai

Paragvain Tazovaldkund
República del Paraguay (isp.)
Tetã Paraguái (guaranikš)
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Asunsjon
Eläjiden lugu (2018)	7,025,763 ristitud
Pind	406,752 km²
Kel'	ispanijan, guaranin
Valdkundan pämez'	Mario Abdo Benites
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond
Valüt	paragvain guarani (PYG)
Internet-domen	.py
Telefonkod	+595
Aigvö	tal'vel UTC−4,; kezal UTC−3

Paragvai (isp.: Paraguay, guaranikš: Paraguái), täuz' oficialine nimi — Paragvain Tazovaldkund (isp.: República del Paraguay [reˈpuβlika ðel paɾaˈɣwai], guaran.: Tetã Paraguái), om mererandatoi valdkund Suviamerikas. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Asunsjon.

Istorii

Vn 1811 14. päiväl semendkud Paragvai tedištoiti ičeze ripmatomudes Ispanijaspäi, se oli tundištadud toižel päiväl.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli olmas vspäi 1813. Jäl'gmäine kudenz' lugul Konstitucii^[2]^[3] om vahvištadud vl 1992 da om väges vn 2011 kohendusidenke.

Geografižed andmused

Paragvai om mavaldkundröunoiš Brazilijanke pohjoižpäivnouzmas da päivnouzmas (röunan piduz — 1371 km), Argentinanke suves da suvipäivlaskmas (2531 km), Bolivijanke lodehes (753 km). Ühthine röunoiden piduz om 4655 km. Valdkundan pind om 406,752 km². Saum vezid — 2,6%. Paragvai om mererandatoi valdkund.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Cerro Pero (Cerro Tres Kandu)-kukhaz (842 m). Kaikiš madalamb čokkoim om Paragvai- da Paran-jogiden ühthejoksmusen sija, 46 metrad valdmeren pindan päl.

Londuseližed varad oma raudkivend, marganc, mouckivi, mec, gidroenergii.

Politine sistem

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' da azekhiden vägiden päkäsknik om prezident (isp.: Excelentisimo Señor Presidente de la República del Paraguay). Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks järgeližel enambusel üks'jäižes turas, toižen strokun voimuseta. Üks' varaprezident om hänele abhu. Prezident paneb ohjastusen ministrid da agjoiden pämehid radnikusile. Enzne prezident kändase Senatan ühtnijaks ičeze elon pitte, no änestada siš hänele ei sa.

Parlament om kaks'kodine Nacionaline Kongress (isp.: Congreso Nacional). Sen ühtnijoile sab ületada prezidentan kel'dod da heitta prezidentad ministridenke radmaspäi. Kaik rahvaz änestab heid videks vodeks. Üläkodi om Senatoriden Kodi (isp. Cámara de Senadores) 45 ühtnijanke. Alakodi om Ezitajiden Kodi (isp. Cámara de Diputados) 80 deputatanke.

Paragvain päjärgvaličendad oliba vn 2018 sulakun 22. päiväl, valitihe prezidentad i parlamentan ühtnijoid. Nügüdläine prezident om Mario Abdo Benites (sai 48,96%), radab vs 2018 elokun 15. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Paragvain administrativiž-territorialine jagand.

Paragvai jagase 18 regionaks: 17 agjad (departamentad) da üks' Asunsjon-pälidnan ümbrik.

Eläjad

Paragvaiš elädas paragvajalaižed. Vl 2012 valdkundan ristitišt oli 6 672 633 eläjad^[4]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Augotižlibundan mödhe (2012) Paragvain 95% ristitištos oma mestizo (ispanijalaiž-indejalaižed), toiženke augotižlibundanke — 5%.

Kodikelen mödhe (2012): ispanijan kel' i guaranin kel' — 46,3%, vaiše guaranin kel' — 34,0%, vaiše ispanijan kel' — 15,2%, toižed keled (portugalijan, saksan, indejižed) — 4,1%, kelen ozutandata — 0,4%.

Eläjad uskondan mödhe (2002): riman katolikad — 89,6%, protestantad — 6,2%, toižed hristanuskojad — 1,1%, toižed uskojad i märhapanendata — 2,0%, religijatomad — 1,1%.

Toižed sured lidnad (enamba 300 tuh. ristituid vl 2014, surembaspäi penembha): San Lorenso, Sjudad Del' Este, Luke, Fernando-de-la-Mor, Lambare, Pedro Huan Kabal'jero. Vl 2014 kaik oli 15 lidnad enamba 100 tuh. eläjidenke. Lidnalaižiden pala om 62,2% (2020).

Ižanduz

Paragvain päeksport om sojanbabud (50%, sidä kesken 7% — kabusemned sötamha živatoid, 4% — soivoi), lehmänliha (15%), elektruz (6%), kukuruz (6%); toine eksport — nižu (4%), lehmännahk (2%), ris (1%), rogosahar (1%).

Vl 2013 Urugvai, Brazilii, Argentin da Venäma oliba Paragvain eksportan koumed videndest partnörikš.

Vl 2012 Brazilii, Kitai, Argentin da AÜV oliba Paragvain importan koumed videndest partnörikš.

Homaičendad

Irdkosketused

Tobmuz

Ühthine informacii valdkundas

Paragvain Statistikan, küzundlehtesiden da rahvahanlugemižiden direkcii (DGEEC, dgeec.gov.py). (isp.)

Paragvai Vikiaitas

	Suviamerikan valdkundad
	Suviamerikan valdkundad Argentin \| Bolivii \| Brazilii \| Čili \| Ekvador \| Gajan \| Kolumbii \| Paragvai \| Peru \| Surinam \| Urugvai \| Venesuel

[1] Paragvain ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Paragvain Konstitucijan tekst (1992) vn 2011 vajehtusidenke pdba.georgetown.edu-saital. (isp.)

[3] Paragvain Konstitucijan istorii da tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[4] Evolución de la Población Total. Periodo: 1950−2002. Proyección 2012 (Ristitišt vll 1950−2002 i vn 2012 endustuz). — Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos (DGEEC, dgeec.gov.py). (isp.)

[1]