Bethesda Softworks

Bethesda Softworks LLC to istniejący od 1986 roku amerykański producent i wydawca gier na komputery osobiste, konsole i urządzenia mobilne. Siedziba główna firmy mieści się w miasteczku Rockville, w stanie Maryland (USA), choć Bethesda posiada także rozbudowaną sieć biur regionalnych na całym świecie. Od roku 1995 prezesem Bethesda Softworks jest Vlatko Andonov. Od roku 1999 firma jest własnością koncernu ZeniMax Media, którego współzałożycielem był sam twórca Bethesdy, Christopher Weaver. 21 września 2020 roku oficjalnie podano do wiadomości, że ZeniMax Media, a co za tym idzie – również Bethesda Softworks – znalazły się pod skrzydłami firmy Microsoft. Transakcja opiewała na olbrzymią kwotę 7,5 miliarda dolarów.

Bethesda Softworks jako producent gier

Od początku istnienia Bethesda koncentrowała się przede wszystkim na tworzeniu gier, przeznaczonych w głównej mierze na komputery osobiste (Commodore Amiga oraz PC). Do najważniejszych tytułów powstałych w początkowym okresie działalności należy seria sportowa Wayne Gretzy Hockey, cykl strzelanek FPS The Terminator oraz RPG The Elder Scrolls, który pozostaje jedną z kluczowych marek firmy do dnia dzisiejszego. W 1999 roku, po przejęciu firmy przez koncern ZeniMax Media, Bethesda Softworks skupiła się głównie na wydawaniu gier, zaś rolę dewelopera przejął wydzielony w ramach firmy oddział Bethesda Studios. W chwili obecnej, wewnętrzne studia Bethesdy w Rockville (USA) oraz Montrealu (Kanada) zajmują się głównie rozwijaniem swych dwóch najważniejszych marek, tj. zapoczątkowanej jeszcze w roku 1994 serii The Elder Scrolls oraz przejętego w roku 2004 od podupadłego Interplay Entertainment cyklu postapokaliptycznych RPG Fallout.

Bethesda Softworks jako wydawca gier

W trakcie pierwszych kilkunastu lat funkcjonowania, Bethesda Softworks zajmowała się wydawaniem wyłącznie produkcji własnych. Zmiana strategii wydawniczej nastąpiła jednak w roku 1999, wraz z przejęciem firmy przez koncern ZeniMax Media. Na przełomie XX i XXI wieku Bethesda wydała sporą liczbę tytułów stworzonych przez deweloperów niezwiązanych z firmą, wśród których na wyróżnienie zasługują przede wszystkim Sea Dogs: Piraci (2000) dwie części Piratów z Karaibów (2003-2006), Call of Ctulhu: Mroczne Zakątki Świata (2005) oraz kilka gier na licencji popularnego serialu Star Trek (2006-2007).

Pod koniec pierwszej dekady XXI wieku, kiedy to nastąpił dynamiczny rozwój firmy, nakładem Bethesdy ukazało się kilka kolejnych hitów deweloperów zewnętrznych: WET (2009), Rogue Warrior (2009), Fallout: New Vegas (2010), Brink (2011) czy Hunted: Kuźnia Demona (2011). Obecnie Bethesda Softworks – jako firma z największym doświadczeniem na rynku wydawniczym – zajmuje się głównie wydawaniem gier stworzonych przez deweloperów, będących własnością koncernu ZeniMax Media. Wśród nich wymienić warto przede wszystkim takie studia, jak:

Arkane Studios (seria Dishonored oraz Prey),
Bethesda Game Studios (serie The Elder Scrolls oraz Fallout, a także gra Starfield)
id Software (Rage, serie Doom oraz Quake),
Machine Games (seria Wolfenstein),
ZeniMax Online (The Elder Scrolls Online: Tamriel Unlimited).

Historia firmy Bethesda Softworks

Prehistoria

Firma Bethesda Softworks została utworzona w roku 1986 przez Christophera Weavera, współpracującego wcześniej m.in. ze stacjami telewizyjnymi NBC i ABC, a także Kongresem Stanów Zjednoczonych. Zlokalizowane w mieście Bethesda, w stanie Maryland (USA) studio stanowiło początkowo oddział firmy Media Technology Limited, założonej przez absolwentów politechniki Massachusetts Institute of Technology. Ciekawostkę stanowi fakt, iż studio miało początkowo nosić nazwę Softworks, jednak kiedy okazało się, że firma o takiej nazwie już istnieje, postanowiono dorzucić doń nazwę macierzystego miasta. Zainteresowanie Weavera branżą gier pojawiło się jednak dosyć przypadkowo, kiedy jeden z jego inżynierów zwrócił się do szefa z prośbą o ocenę jego własnego projektu gry sportowej. Podrasowana przez Weavera gra, znana powszechnie jako Gridiron!, ukazała się w roku 1986 na komputerach Commodore 64/128 i Atari ST. Jej spory sukces sprawił zaś, że Weaver i jego współpracownicy zostali zaangażowani przez koncern Electronic Arts do prac nad pierwszą częścią gry John Madden Football. Współpraca zakończyła się jednak dość szybko i poskutkowała pozwem sądowym, wytoczonym przez Bethesdę firmie EA.

Epoka The Elder Scrolls

W roku 1988 Bethesda Softworks stworzyła swoją pierwszą ważną grę, a była nią symulacja sportowa Wayne Gretzky Hockey na Amigę i Atari ST, która w latach 1990-91 doczekała się dwóch kontynuacji, wydanych już tylko na komputerach PC. W międzyczasie firma przeniosła swą siedzibę do miasta Rockville w stanie Maryland i zaprezentowała światu pierwszą odsłonę cyklu The Terminator, wykorzystującą oficjalną licencję filmowego cyklu Johna Carpentera z Arnoldem Schwarzeneggerem w roli głównej. Zrealizowana w formie pierwszoosobowej gry akcji produkcja okazała się sporym sukcesem, dając początek rozwijanej do roku 1996 roku serii, będącej jedną z kluczowych marek w dorobku Bethesdy i przez kolejne lata swoistym znakiem rozpoznawczym firmy. Aby uniknąć zaszufladkowania, amerykański deweloper w roku 1994 wykonał zwrot w kierunku zupełnie innego gatunku, jaki stanowiła osadzona w realiach fantasy gra RPG The Elder Scrolls: Arena. Gra przebiła swą popularnością wspomnianego Terminatora i szybko zyskała miano produkcji kultowej, nawet pomimo faktu, że jej wydana trzy lata później kontynuacja The Elder Scrolls II: Daggerfall przeszła do historii jako jedna z najbardziej zabugowanych gier wideo, nazywana żartobliwie „Buggerfallem��.

W latach 1995-97 Bethesda Softworks przejęła nieznane szerzej studio deweloperskie Flashpoint Productions oraz studio graficzne XL Translab. Nieco później na rynku ukazały się zaś dwie poboczne odsłony serii The Elder Scrolls, jednak ich słabe wyniki sprzedażowe sprawiły, że Bethesda po raz pierwszy w swej historii stanęła na krawędzi bankructwa. Ratunkiem dla studia okazało się utworzenie w maju 1999 roku spółki ZeniMax Media, której współzałożycielem był sam twórca Bethesdy, Christopher Weaver. Nowo utworzone przedsiębiorstwo przejęło firmę Bethesda Softworks wraz z macierzystym Media Technology Limited. Wkrótce potem w strukturach całej grupy zaszły spore zmiany: Bethesda Softworks zajęła się przede wszystkim wydawaniem gier (także tych stworzonych przez studia zewnętrzne), zaś rolę dewelopera przejęło nowo utworzone Bethesda Studios. Firma powróciła też do zarzuconej wcześniej serii PBA Tour Bowling (1995-2000) i zaprezentowała światu zupełnie nową markę, jaką była seria wyścigowa IHRA Drag Racing (2000-2006).

Nowy początek dla serii Fallout

W roku 2002 postanowiono reaktywować jedną z kluczowych marek Bethesdy, czyli serię The Elder Scrolls, a wyposażona w nowoczesny silnik 3D gra The Elder Scrolls III: Morrowind okazała się sporym sukcesem komercyjnym i doczekała się dwóch oficjalnych rozszerzeń. Prawdziwym przełomem dla Bethesda Softworks okazał się jednak rok 2004, kiedy to firmie udało się pozyskać od podupadłego Interplay Entertainment licencję na dalsze rozwijanie postapokaliptycznej serii RPG Fallout. Wydana ostatecznie w roku 2008 gra Fallout 3, przenosząca klasyczną mechanikę cyklu w będące już wówczas standardem trzy wymiary, przywróciła dawną świetność – zarówno samej serii, jak i firmie Bethesda. Gra doczekała się pięciu dodatków DLC, a także stworzonego przez Obsidian Entertainment spin-offa Fallout: New Vegas (2010). W międzyczasie na rynku ukazała się również bardzo dobrze przyjęta gra The Elder Scrolls IV: Oblivion (2006), zaś Bethesda zintensyfikowała swe działania na rynku wydawniczym, publikując m.in. dwie części Piratów z Karaibów (2003-2006) oraz kilka gier na licencji popularnego serialu Star Trek (2006-2007).

Począwszy od roku 2007 zarówno Bethesda, jak i macierzysty koncern ZeniMax Media poczęły bardzo dynamicznie się rozwijać, dzięki kapitałowi pozyskanemu od Providence Equity Partners. W lutym 2008 roku firma otworzyła oddział ZeniMax Europe, którego rolą była dystrybucja tytułów Bethesdy na obszarze Wielkiej Brytanii oraz Unii Europejskiej. W latach 2008-2013 otwarto też lokalne przedstawicielstwa firmy w Tokio, Frankfurcie, Paryżu, Beneluksie, Hong Kongu oraz Sydney. 24 czerwca 2009 roku koncern ZeniMax Media przejął zaś legendarne studio id Software. Pierwszymi grami twórców Dooma i Quake’a opublikowanymi pod nową etykietką były wydana w roku 2010 gra Rage oraz odświeżona wersja Dooma 3 (tzw. BFG Edition) z 2012 roku. W kolejnych latach id Software stworzyło jednak również nowe odsłony swych klasycznych tytułów, takie jak Doom (2016) czy Quake Champions (2017).

W latach 2009-2011 Bethesda Softworks wydała kilka ciepło przyjętych produkcji deweloperów zewnętrznych, takich jak Brink (2011), Hunted: Kuźnia Demona (2011), Rogue Warrior (2009) czy WET (2009). Rok 2010 był zaś rokiem kilku niezwykle ważnych przejęć koncernu ZeniMax Media, który wszedł w posiadanie takich deweloperów, jak francuskie Arkane Studios, szwedzkie Machine Games czy japońskie Tango Gameworks, zaś wydaniem stworzonych przez nich tytułów zajęła się oczywiście Bethesda. W roku 2011 światło dzienne ujrzała piąta odsłona legendarnego cyklu The Elder Scrolls, która okazała się jedną z najlepiej sprzedających się części serii. Kolejny sukces przyszedł zaś zaledwie rok później, a była nią osadzona w steampunkowych klimatach pierwszoosobowa gra akcji Dishonored wspomnianego Arkane Studios.

W roku 2014 Bethesda wydała stworzoną przez studio Zenimax Online grę MMORPG The Elder Scrolls Online: Tamriel Unlimited i zaprezentowała światu dwie nowe marki: survival horror The Evil Within oraz nową odsłonę kultowej serii Wolfenstein, przejętej od id Software przez studio Machine Games. W roku 2015 Bethesda Softworks, jako wydawca tytułów stworzonych przez studia ZeniMax Media, dołączyła do największych potentatów branży, organizując po raz pierwszy w historii własną konferencję na najważniejszych targach branżowych E3. W grudniu tego samego roku, Bethesda Game Studios utworzyło zupełnie nowy oddział firmy w kanadyjskim Montrealu. W roku 2016 nakładem Bethesdy na rynku ukazał się Dishonored 2 oraz czwarta pełnoprawna odsłona serii Fallout, zaś towarzyszący jej Fallout Shelter stał się pierwszą oryginalną produkcją firmy stworzoną z myślą o urządzeniach mobilnych. Rok później ukazał karciany spin-off czołowej marki Bethesdy, czyli The Elder Scrolls: Legends, a także pierwszoosobowa gra akcji Prey, będąca nową wersją popularnej strzelaniny autorstwa Human Head Studios, do której prawa koncern ZeniMax Media nabył jeszcze w 2009 roku.Ponadto rok 2017 przyniósł premiery takich gier, jak The Evil Within 2 od Tango Gameworks, Dishonored: Death of the Outsider autorstwa Arkane Studios i Wolfenstein II: The New Colossus od Machine Games. Bethesda Softworks wydała również spin-off serii Doom przygotowany z myślą o zestawach rzeczywistości wirtualnej (Doom VFR), a także specjalną, „VR-ową” wersję gry Fallout 4, czyli Fallout 4 VR.

Kryzys wizerunkowy

W 2018 roku wydawca musiał zmierzyć się z olbrzymim kryzysem wizerunkowym. Co prawda na targach E3 zapowiedział szóstą odsłonę bestsellerowego cyklu The Elder Scrolls, a także Starfield, czyli reprezentanta pierwszej nowej marki w swoim portfolio od dwudziestu pięciu lat, co mogło pozwolić spoglądać w przyszłość z optymizmem. Niemniej wydana w listopadzie poboczna odsłona cyklu Fallout, czyli przeznaczony do multiplayerowej rozgrywki Fallout 76, okazała się bowiem kompletną klapą. Z jednej strony grę trapiły niezliczone bugi, a z drugiej – stały za nią kiepskie założenia projektowe, które nie przystawały do współczesnych standardów. Choć autorzy szybko zaczęli publikować łatki, te często poprawiały jedno, a psuły drugie. Gracze nie pozostawili na Bethesdzie suchej nitki, a Fallout 76 zaliczał kolejne wpadki wizerunkowe, stając się pośmiewiskiem w branży.

Rok 2019 również nie był zbyt łaskawy dla firmy. Wydany przez nią RAGE 2, czyli FPS stworzony przez zespoły Avalanche Studios oraz id Software, doczekał się umiarkowanie ciepłego przyjęcia, podobnie jak Wolfenstein: Youngblood (spin-off cyklu będący efektem współpracy ekipy Machine Games i Arkane Studios). Dodatkowo planowana na 22 listopada premiera Doom Eternal ostatecznie została przesunięta na 20 marca 2020 roku, a wydane na konsole PlayStation 4, Xbox One i Nintendo Switch trzy pierwsze części tej kultowej serii początkowo wymagały połączenia z platformą Bethesda.net, co także wzbudziło liczne kontrowersje. Można zaryzykować stwierdzenie, że z całego portfolio wydawcy w 2019 roku „obronną ręką” wyszły tylko gry The Elder Scrolls Online i The Elder Scrolls: Legends, które otrzymały wysokiej jakości dodatki.

W 2020 roku firma Bethesda Softworks wydała grę Doom Eternal, która 20 marca pojawiła się na komputerach osobistych, PlayStation 4 oraz Xboksie One. W późniejszym terminie tytuł miał trafić również na platformy Nintendo Switch, PlayStation 5 oraz Xbox One X/S. Pozycja odniosła sukces artystyczny i komercyjny (dość powiedzieć, że w pierwszy weekend zarobiła dwukrotnie więcej niż jej poprzedniczka). W związku z powyższym odpowiedzialne za nią studio id Software postanowiło kuć żelazo póki gorące i szybko zapowiedziało rozbudowany dodatek, czyli The Ancient Gods. Ponadto 20 marca przyniósł premierę reedycji Dooma 64, której pierwowzór powstał z myślą o konsoli Nintendo 64. Oprócz tego w 2020 roku wydawca skupił się na prezentowaniu graczom nadchodzących produkcji ze swojego portfolio. Mowa o Deathloop, czyli grze akcji z elementami roguelike'a od ekipy Arkane Studios, a także o Ghostwire: Tokyo, nad którym pracował zespół Tango Gameworks. Obydwa tytuły zmierzały na komputery osobiste i PlayStation 5; dla tej drugiej platformy były czasowymi exclusive'ami na konsolowym poletku. Wyglądało więc na to, że Bethesda nawiązała całkiem bliską współpracę z firmą Sony.

Przejście pod skrzydła Microsoftu

21 września gruchnęła jednak wiadomość, że Microsoft przejął firmę-matkę Bethesdy, czyli ZeniMax Media (a co za tym idzie – samą Bethesdę). Gigant z Redmond wydał na ten cel 7,5 miliarda dolarów, a umowa miała ostatecznie wejść w życie w drugiej połowie roku fiskalnego 2021. Co to oznaczało?

Zacznijmy od tego, że od tej pory wszystkie gry sygnowane logo omawianego wydawcy miały w dniu premiery być dostępne w abonamencie Xbox Game Pass na komputerach osobistych i konsolach Xbox. Poza tym zespoły należące do Bethesdy miały dzięki temu móc robić jeszcze lepsze gry niż wcześniej. Co ciekawe, Bethesda miała nadal działać na rynku zarówno jako deweloper, jak i wydawca. Dodatkowo gigant z Redmond nie zamierzał ingerować w podpisane już umowy o ekskluzywności pomiędzy Bethesdą i Sony. Niedługo później będący jedną z twarzy firmy Todd Howard zapewnił jeszcze graczy, że napędzająca tworzone przez nią gry technologia Creation doczekała się iście rewolucyjnych zmian. Miało to znaleźć odzwierciedlenie w największym skoku jakościowym w oprawie graficznej wykorzystujących ją pozycji od czasu premiery gry The Elder Scrolls IV: Oblivion.

12 stycznia, a więc zaledwie dzień po tym, jak firma Disney postanowiła przywrócić do życia markę Lucasfilm Games, Bethesda Softworks ogłosiła, że zajmie się wydaniem nowej gry o Indianie Jonesie. Produkcja, nad którą pracowało należące do opisywanego giganta studio Machine Games, powstawała pod okiem Todda Howarda. Choć zapowiedzi gry towarzyszył jedynie krótki teaser, umieszczono w nim wskazówki dotyczące jej czasu i miejsca akcji. Ponadto pojawiły się niepewne poszlaki wskazujące na to, że projekt miał być FPS-em. Wydawca studził jednak zapał graczy, informując, że minie jeszcze trochę czasu, nim ujawni konkrety na temat tego dzieła. Z myślą o targach E3 2021 firmy Microsoft i Bethesda przygotowały wspólną konferencję, czyli Xbox & Bethesda Games Showcase. Zaprezentowano na niej pierwszy pełnoprawny zwiastun gry Starfield i wyznaczono datę premiery na 11 listopada 2022 roku. Ponadto zapowiedziano nową grę zespołu Arkane Studios, czyli Redfall, która miała zadebiutować latem 2022 roku. Obie wyżej wymienione pozycje zmierzały wyłącznie na komputery osobiste oraz Xboksy Series X/S.

Ostatecznie jednak obydwie produkcje nie zadebiutowały w terminie. Co więcej, nim trafiły one na sklepowe półki, w sprzedaży pojawiła się gra The Elder Scrolls V: Skyrim Anniversary Edition, czyli specjalne wydanie bestsellerowego RPG-a Bethesdy, które ujrzało światło dzienne z okazji jego dziesiątych urodzin. Ponadto w międzyczasie na Xboksach Series X/S oraz w usłudze Xbox Game Pass zadebiutowały gry Deathloop i Ghostwire: Tokyo, a także Hi-Fi Rush, które okazało się bardzo ciepło przyjętą przez graczy niespodzianką przygotowaną przez studio Tango Gameworks.

Klęska Redfalla i zwycięstwo Starfielda

Redfall, czyli zapowiedziana w 2021 roku gra zespołu Arkane Studios, trafił na komputery osobiste oraz Xboksy Series X/S w maju 2023 roku. Niestety produkcja poniosła klęskę; jej sprzedaż pozostawiała wiele do życzenia, podobnie jak otrzymane przez nią oceny. Dość powiedzieć, że na platformie Steam omawiany tytuł dostał „w większości negatywne” recenzje, zaś według serwisu Metacritic, średnia ocen przyznanych mu przez branżowe media mieściła się w przedziale 53-56/100 (w zależności od platformy). Arkane Studios nie dawało jednak za wygraną, czego owocem była obszerna łatka, którą studio wypuściło w październiku.

Na szczęście Starfield nie podzielił losu Redfalla. Ostatecznie ów tytuł zadebiutował we wrześniu 2023 roku, odnosząc sukces zarówno komercyjny, jak i artystyczny. Produkcja była jedną z największych premier Microsoftu w historii, a zarazem największą premierą w dorobku Bethesdy. Ponadto na platformie Steam cieszyła się ona „w większości pozytywnymi” recenzjami, z kolei według serwisu Metacritic jej średnia ocen od branżowych mediów mieściła się w przedziale 83-86/100 (w zależności od platformy).

16 października 2023 roku, a więc niedługo po tym, gdy Bethesdzie udało się niejako odzyskać twarz, o swoim odejściu z firmy poinformował Pete Hines, czyli starszy wiceprezes Bethesda Softworks oraz szef działu wydawniczego firmy. Hines postanowił przejść na emeryturę po 24 latach pracy w Bethesdzie.

W kwietniu 2024 roku zadebiutował serial Fallout, którego produkcją zajęła się firma Amazon. Widowisko doczekało się bardzo ciepłego przyjęcia, toteż firma Bethesda miała twardy orzech do zgryzienia – studio Bethesda Softworks było wówczas zajęte przede wszystkim pracą nad projektem The Elder Scrolls VI, a gry Fallout 76 oraz Fallout 4 (który otrzymał „nextgenową” aktualizację) nie były w stanie wykorzystać tego sukcesu tak dobrze, jak mogłaby to zrobić zupełnie nowa pozycja.

Niestety na tym kończyły się pozytywne wieści z obozu Bethesdy. Na początku maja 2024 roku światło dzienne ujrzały smutne informacje dotyczące zamknięcia przez Bethesda Softworks czterech studiów deweloperskich, znajdujących się pod skrzydłami tego wydawcy. Mowa o Arkane Austin, którego wybrani pracownicy mieli przejść do innych podmiotów firmy, Tango Gameworks, Alpha Dog (jego pierwszym i ostatnim projektem była gra Mighty Doom), a także Roundhouse Studios (którego pracownicy mieli zasilić szeregi ZeniMax Online i pracować tam nad rozwojem The Elder Scrolls Online). Co ciekawe, w sierpniu 2024 roku studio Tango Gameworks wróciło do świata żywych; zostało bowiem kupione przez firmę Krafton, wraz z prawami do marki Hi-Fi Rush.

Wrzesień 2024 roku przyniósł natomiast premierę Shattered Space, czyli pierwszego dodatku do Starfielda. Pod względem artystycznym DLC nie spełniło pokładanych w nim nadziei, o czym świadczyła średnia ocen od branżowych mediów na poziomie 59-61/100 (według serwisu Metacritic, w zależności od platformy), a także porażająco kiepskie, bo „w większości negatywne” recenzje graczy na platformie Steam.